Томонидан дарслик сифатида тавсия этилган

Меъёрдаги фойда – бу иқтисодий ресурс 
сифатидаги тадбиркорлик қобилиятини рағбатлантириб туриш учун 
тўланадиган ҳақ ҳисобланади. 
Агар бирон-бир фаолият тури меъёрдаги 
фойда келтирмаса, тадбиркор бу фаолият тури билан шуғулланишдан 
тўхтайди ва ўзининг куч-қувватини бошқа фаолиятга сарфлайди. 
Сарф-харажатларни ички ва ташқи харажатларга ажратиш корхона 
иқтисодий фаолияти самарадорлигини ошириш йўлларини қиёсий таҳлил 
қилиш имконини беради. 
Ишлаб чиқариш ҳажмининг ўзгаришига таъсир қилиш ёки қилмаслигига 
қараб харажатлар доимий ва ўзгарувчи харажатларга бўлинади (11.3-чизма). 
Ишлаб чиқариш ҳажмининг ўзгаришига (қисқариши ёки ортишига) 
таъсир қилмайдиган харажатлар доимий харажатлар дейилади. 

---

244 
Доимий харажатлар (ДХ) ишлаб чиқариш ҳажмининг ўсишига бевосита 
таъсир этмайди ва ишлаб чиқаришнинг ҳар қандай, ҳатто нолинчи ҳажмида 
ҳам мавжуд бўлади. Бунга корхонанинг тўлов мажбуриятлари (қарзлар бўйича 
фоиз ва бошқалар), солиқларнинг ишлаб чиқариш ҳажмига боғлиқ бўлмаган 
турлари, амортизация ажратмалари, ижара ҳақи, қўриқлаш хизматига тўлов, 
ускуналарга хизмат кўрсатиш сарфлари, бошқарув ходимлари маоши ва шу 
кабилар киради. 
 
11.3-чизма
Ишлаб чиқариш ҳажмининг ўзгаришига таъсирига кўра 
харажатларнинг туркумланиши 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ўзгарувчи харажатлар (ЎХ) деб ишлаб чиқариш ҳажмининг 
ўзгаришига таъсир қиладиган харажатларга айтилади. 
Унга хомашё, 
материал, ёнилғи, транспорт хизмати, ишчилар иш ҳақи ва шу кабиларга 
қилинадиган сарфлар киради.