Tog’ jinslarining sinflanishi reja tog’ jinslarini bino va inshootlar qurilishida ishlatish

1.2.6. Lok-buyoq materiallar texnologiyasi

Bino va inshootlarda lok-bo’yoqlar quyidagi maqsadda ishlatiladi: yuza qismlarini atmosfera ta’siridan ximoyalash va badiiy-manzaraviy ko’rinish berishdir. Bundan tashqari moyli va polimerli buyoqlar metallarni korroziyadan, yog’ochlarni chirishdan saqlash uchun ishlatiladi. Lok-buyoqlarga bog’lovchilar, pigmentlar, erituvchilar, suyultiruvchilar kiradi. Buyoq materiallar moyli, emalli, elimli, silikatli va sementli bo’ladi.

Bog’lovchi moddalar. Bog’lovchilar moyli, elimli, oxakli (sementli), silikatli, polimerli, kauchukli, sellyulozali bo’ladi.

a) Oliflar. Oliflar-tabiiy, nim tabiiy va sun’iy bo’ladi. Tabiiy olif o’simlik (zig’ir, kanop, kungaboqar) moyini 200⁰S xaroratda qizdirib ishlov berib olinadi. Xossalarini yaxshilash uchun sikkativlar (qo’rg’oshin, kobalt, marganets tuzi va oksidlari) qo’shiladi.

Nimtabiiy oliflar o’simlik moylarini oksidlab olib, 45% organik suyultiruvchilar va xususiy xollarda oltingugurt qo’shiladi. Nimtabiiy oliflarning IMS, oksol va sulfooksol turlari mavjud.

Sun’iy oliflar tarkibida 35% gacha o’simlik moylari bo’lib, karbonal, gliftal, sintol va slanetsli olif turlariga bo’linadi.

Tabiiy oliflar yuqori sifatli moyli bo’yoqlar olishda, nimtabiiy oliflar umumiy qurilishda, sun’iy oliflar esa ikkinchi darajali ob’ektlarda ishlatiladi.

b) Moyli loklar. Ular tabiiy va sun’iy smolalarning o’simlik moyidagi eritmasidir. Smola lok pardasiga qattiqlik va yaltiroqlik, eritgichlar muayyan konsistensiyani, sikkativ esa lokning tez qurishini ta’minlaydi.

Qurilishda ko’proq gliftal va polivinilxlorid polimerlari asosidagi loklar ishlatiladi.

v) Elimlar. Bo’yoqchilikda go’shtparda, suyak, kazein kislota, dekstrin kabi tabiiy moddalardan olingan elimlar va karboksil-metilsellyuloza, metilsellyuloza, polivinilatsetat kabi sun’iy elimlar ishlatiladi.

Tarixiy yodgorliklar qurilishida asosan tabiiy elimlar suv-elimli bo’yoqlar tayyorlashda ishlatilgan.

g) Eritgichlar. Lok-bo’yoqlarga muayyan konsistensiya berish uchun eritgichlar qo’shiladi. Skipidar, lok kerosinlar, solventnaft shular jumlasidandir. Skipidar emali bo’yoqlarni, lok kerosinlar moyli va moyli emulsiya bo’yoqlarni olishda solventnaft esa lok kerosinlar bilan birgalikda ishlatiladi.