|
Фосфорит
Апатит
Фосфатлар гуруҳи
Лабрадор
Монтмо роллонит
Альбит
Орток лаз
Дала шпати
Мусковит
Тальк
Сохта муғуз
Топаз
Олвин
№
|
Минерал нинг номи
|
Кимёвий таркиби (формуласи
|
Ранги, ялтироклиги, шаффоф лиги
|
Каттиклиги
|
Зичлиги
г/см3
|
Ишлатилиши
| Соф элементлар |
1
|
Мис
| Cu |
Оч пушти, кизил, жигар ранг Металлдек, шаффоф эмас
|
2,5-3
|
8,5-8,9
|
Электротехникада, машинасозликда қотишмалар (бронза, латунь, мельхиор) олинади.
|
2
|
Кумуш
|
Ag
|
Kumush rangli
|
2,7
|
10,5 g/sm³
|
Kumush qotishmalari tanga pul, zargarlik va uy-roʻzgʻor buyumlari, lab. idishlari ishlab chiqarishda, elektrotexnikada, tuzlari fotografiyada ishlatiladi
|
3
|
Олтин
|
Au
|
rangi sariq
|
2,5
|
19.30 g·sm−3
|
turli buyum va bezaklar ishlangan, keyinchalik tanga pul zarb qilingan.
|
4
|
Поликсен
(плотина)
|
Pt
|
Platinaning rangi kulrang po'lat rangga ega bo'lgan metall sifatida ham ta'riflanishi mumkin
|
3,5.
|
21,5 g / sm 3
|
|
5
|
Олмос
|
С
|
Olmos rangsiz, shaffof
|
10
|
3,511 g/sm3,
|
Olmos sanoatda abraziv material sifatida, shuningdek, zargarlik buyumlarida ishlatiladi.
|
6
|
Графит
|
С
|
Rangi qora va toʻq kulrang , metallsimon yaltiroq
|
1
|
2,2 g/sm³
|
Yadro texnikasida - raketa dvigatellari soplosi (ogʻzi)ni qoplashda, yuqori haroratga chidamli boʻyoqlar, elektrodlar tayyorlashda ishlatiladi
|
7
|
Олтин гугурт
|
S
|
xira limon sarg’ish rangda
|
mo’rt va qattiq kimyoviy element
|
2.070 g / sm³
|
Oltingugurt sanoat, qishloq xo’jaligi va tibbiyotda keng qo’llaniladigan muhim element
|
Сульфидлар
|
8
|
Пирит (олтин
гугурт колчедони)
|
FeS
|
xira limon sarg’ish rangda
|
mo’rt va qattiq kimyoviy element
|
2.070 g / sm³
|
Oltingugurt sanoat, qishloq xo’jaligi va tibbiyotda keng qo’llaniladigan muhim element
|
9
|
Халькопирит (мис колчедони
|
Cu FeS2
|
Rangi oltindek sariq, toʻq sariq.
|
3—4
|
4,1—4,3 g/sm3
|
sanoat, qishloq xo’jaligida foydalaniladi.
|
10
|
Галенит
|
PвS
|
Rangi qoʻrgʻoshinsimon kulrang , metallsimon yaltiraydi
|
2— 3.
|
|
Tibbiyotda va boʻyoq tayyorlashda ishlatiladi.
|
11
|
Киноварь (симоб сульфиди)
|
HgS
|
Qizil, kulirang, jigarang
|
2—2,5
|
8,0—8,2 г/см³
|
sanoatda
|
12
|
Сфалерит
|
ZnS
|
rangsiz va och rangli
|
3,4—4;
|
3,9—4,1 g/sm³.
|
Muqobil tibbiyotda mineral sfalerit immunitetni oshirish va organizmning umumiy hayotiyligini oshirish uchun ishlatiladi.
|
13
|
Марказит
|
FeS2
|
yuzasi kulrang-yashil tovlanadi
|
6,0—6,5
|
4,9 g/ sm3.
|
Sulfat kislota olishda ishlatiladi.
|
14
|
Антимонит (стибнит)
|
Sв2S3
|
Rangi poʻlatsimon kulrang.
|
2 – 2,5.
|
Moʻrt.
|
U kuyishlarni davolash uchun kukun sifatida ishlatilgan
|
Галоидли бирикма
|
15
|
Флюорит
|
CaF2
|
Shishadek yaltiraydi
|
4
|
3,1 — 3,2 g/sm3,
|
Tiniq, shaffof, rangsiz yoki nim rang kristallaridan linza, obʼyektiv, teleskoplar, vakuum va rentgen spektrograflari uchun prizmalar tayyorlanadi.
|
16
|
Галит (ош тузи)
| NaCl |
kulrang , jigarrang , qizil, pushti. Shishadek yaltiroq
|
2
|
2,2 g/sm3
|
Tuz odamlar va ko'pchilik hayvonlar uchun muhim ozuqa bo'lib, u ko'plab oziq-ovqat turlari uchun sevimli ziravor hisoblanadi.
|
17
|
Сильвин
|
КСl
|
sariq shishasimon yaltiroq
|
2
|
2 g/sm³.
|
Shaffof kristallari optik priborlarda ishlatiladi
|
Оксидлар
|
18
|
Корунд
|
A2 O2
|
Rangsiz, tarkibida temir, mis, marganets, titan va shahrik. elementlarning borligiga qarab turli rangda boʻladi. Olmossimon yaltiroq
|
9
|
4000 kg/m3.
|
Texnik va zargarlik maqsadlarida
|
19
|
Кварц
|
Si O2
|
kulrang — rauxtopaz, qora — morion, tillarang — sitrin va boshqa
|
7
|
2,65 g/sm3
|
kvarsitlar keramika va shisha sanoatida, monokristallari (pyezokvars) optika va radiotexnikada, shaffof va chiroyli ranglilari yarim qimmatbaho tosh sifatida zargarlikda ishlatiladi.
|
20
|
Халцедон
|
SiO2
|
Oq, kulrang , havo rang , sariq, koʻk, qizgʻishqoʻngʻir rangli turi koʻp
|
6,5—7
|
2,6 g/sm3.
|
soat toshlari, zargarlik buyumlari tayyorlashda qadimdan ishlatiladi
|
21
|
Кремень
|
SiO2
|
sariq, qoʻngʻir yoki qora
|
|
|
|
22
|
Гематит
|
Fl2O3
|
poʻlatrang — kulrangdan qoragacha. Yarim metallsimon yaltiraydi
|
6—6,5.
|
5.3
|
Toza kukunsimon xillari boʻyoq tayyorlashda ishlatiladi: G. — temir olinadigan ruda
|
23
|
Магнетит
|
FeFe2O4
|
qoʻngʻir qora, metalldek yaltiroq
|
5,5
|
5200 kg/m3.
|
temir olinadigan asosiy xom ashyo hisoblanadi.
|
24
|
Хромит
|
FeCrO4
|
oqkulrang , qiyin eriydigan yaltiroq qattiq metall
|
|
7,2 g/sm3.
|
Sanoatda ishlatiladi
|
25
|
Лимонит
|
Fe2O2nH2O
|
jigarrang
|
5.5
|
|
Qurilishda, boyoq olinadi
|
26
| Опал |
SiO2nH2O
|
rangeiz, tarkibidagi aralashmalarga koʻra, oq, sariq, qoʻngʻir va boshqa xillari boʻladi.
|
5—6,5
|
1900–2300 kg/m3.
|
bezak toshi sifatida ham ishlatiladi
|
Сульфатлар
|
27
|
Гипс
|
CaSO42H2O
|
Ок, сарик, пушти, кизил
Шишадек ва сарафдек товланади шаффоф, нурни яхши утказади
|
2
|
2,3
|
Курилишда, цемент, когоз ишлаб чикаришда, медицина, кишлок хужалигида, хайкалтарошликда фойдаланилади
|
28
|
Ангидрит
|
СаSO4
|
Rang-siz yoki oq, ba’zan och havo rang, kulrang, qizgʻish, koʻk. Shishasimon yaltiroq
|
3,5–3,8
|
Moʻrt
|
Oʻgʻit, sement, bezak buyumlar tay-yorlashda ishlatiladi
|
29
|
Мираби –лит
|
Na2SO4H2O
|
oq kukunsimon suvsiz mineral
|
1,5— 2;
|
1,5g/sm3.
|
kimyo sanoatida soda, ishqoriy natriy olish uchun, oynashisha, boʻyoq tayyorlashda, shuningdek, tibbiyotda ishlatiladi.
|
30
|
Барит
|
ВаSO4
|
Rangsiz yoki oq, bir oz yashil yoki qizil rang aralashgan boʻladi
|
3,5 — 3,8
|
moʻrt
|
rezina va qogʻoz ishlab chiqarish, pirotexnika, koʻnchilikda, oziq-ovqat sanoati, kulolchilik, oq boʻyoq tayyorlashda ishlatiladi.
|
Корбанатлар
|
31
|
Кальцит (исландский шпат)
|
СаСО3
|
angsiz yoki oq, koʻpincha, qoʻngʻir, kulrang , sariq, pushti, qizil, qora.
|
3—3,5
|
2,7 g/sm3.
|
flyus sifatida ishlatiladi
|
32
|
Магнезит
|
МдСО3
|
Rangi oq, kulrang, sargish, pushti rang. Shishasimon yaltiroq, sof kristallari rangeiz.
|
4—7
|
3000 kg/m3
|
magnezial sement olishda, sellyuloza, oyna-shisha, keramika sanoatida, lok-boʻyoq, sintetik kauchuk, qand ishlab chiqarishda va boshqa sohalarda ishlatiladi
|
33
|
Сидерит (темир шпати)
|
FeСО3
|
tuproqsimon; qizgʻishjigarrang , sargish va yashilsimon kulrang
|
4—4,5
|
4 g/sm³
|
O’zbekistonning deyarli barcha rudali r-nlarida uchrasada, amalda ishlatilmaydi.
|
34
|
Доломит
|
CaMg CН3
|
Rangi kulrang oq, sariq, kulrang-yashil.
|
3,5—4
|
2,9 g/sm3
|
Dolomit metallurgiya, kimyo sanoatida flyus, termoizolyasiya materiali sifatida va qurilishda ishlatiladi.
|
35
|
Малохит
|
СиСО3Си(ОН)2
|
Yaltirokdigi ipaksimon, olmossimon yoki shishasimon
|
3,5—4
|
4,0 g/sm5
|
ilolangan yuzada nihoyatda chiroyli boʻlganligi uchun qoplama bezak tosh sifatida va buyumlar tayyorlashda ishlatiladi
|
36
|
Арагонит
|
СаСО3
|
oq, kulrang, binaf-sha rangdan qoragacha
|
3,5 – 4.
|
S.ogʻ 2,9 – 3
|
|
Фосфатлар
|
37
|
Апатит
|
Са(РО4)3х (Cе,F,ОН)
|
Oq, zangori, sariq, binafsha rang va boshqa rangdagi kristall va donador agregat
|
5
|
S. og. 3,2.
|
qora va rangli metallurgiyada hamda keramika va xira oyna ishlab chiqarishda qoʻllaniladi
|
Вольфраматлар
|
38
|
Вольфрамит
|
(Fe, Mn)WO4
|
Кора, корамтир, тук кизил, жигарранг ялтирок шаффоф эмас
|
5
|
7,5
|
Вольфрам олиш учун энг мухим маъдун
|
39
|
Шеелит
|
Ca(WO4)
|
Рангсиз, кулранг, сарик, кунгир, кизил тусда хам учрайди. Еглангандек ва олмосдек ялтирайди, шаффоф
|
4,5
|
5,8-6,2
|
Вольфром металли олиш учун хом аше
|
|
|
Силикатлар
|
40
|
Оливин
|
(MgFe)2(SiO4)
|
Rangi sargʻish-yashil, sariq, zaytun rangli, shaffof
|
6,5—7;
|
3,2—4,4 g/sm3
|
oʻtga chidamli materiallar uchun xom ashyo.
|
41
|
Топаз
|
Al2(FOH2) SiO4
|
Rangsiz, och sariq, och havo rang , pushti boʻlib, nur taʼsirida oʻzgaradi
|
8
|
3,4—3,6 g/sm3
|
Tog’ jinslar (greyzenlar) olovbardosh material sifatida ishlatiladi.
|
42
|
Авгит
|
Ca(Mg,Fe2,Al)2,(Si AL2)O4)
|
Rangi yashil va kulrangdan qoragacha.
|
5–6. 3,2–3,6
|
|
Koʻpincha asosli va ultra asosli togʻ jinslarining tar-kibiy qismi.
|
43
|
Сохта мугуз
|
(Ca2NfFAL2Si6O22
|
Yashil, kulirang, shishadek
|
5.6-6
|
3-3.5 g/sm3
|
Hech qayeda qollanilmaydi
|
44
|
Тальк
|
Мg2(ОН)2 Si11O10
|
Yaltirashi shishadek, sadaf kabi tovlanib turadi
|
1
|
2,6— 2,8 g/sm³
|
bezak toshlari sifatida foydalaniladi.
|
45
|
Мусковит
|
К,ALFeMg2ALSi2O10(OH,F)2
|
rangsiz, yashilroq, kizil.
|
2,5—3
|
2,7—3,0 g/sm3
|
Sanoatda taxtasimon slyuda, slyuda kukuni va slyudali fabrikat koʻrinishida foydalaniladi
|
46
|
Глауконит
|
К(Fe3 Fe2K, Mg)2 (OH)2 ASi2O10nH2O
|
Rangi toʻq yashildan qoramtir yashilgacha
|
2—3
|
2200—2800 kg/m3
|
Oziq-ovqat sanoatida oqartiruvchi modda
|
47
|
Серпантин
|
Mg4Si4O10OH2
|
Qoʻshimchalariga karab rangi oq, sariq, yashil, yashilsimon koʻk boʻladi,
|
2,5—3,
|
2550 kg/m³.
|
oʻtga chidamli kiyimkechaklar tayyorlashda foydalanadi
|
48
|
Каолинит
|
A4 OH)8 Si4O10)
|
rangi oq, qoʻshimchalari boʻlsa sargʻish, baʼzan qizil, qora va och-yashil rangda ham boʻladi
|
1 — 1,5
|
2,5—2,7 g/sm3
|
Alyuminiy ham olish mumkin
|
49
|
Лабрадор
|
(Na,Ca)[AlSi3O8]
|
Rangsiz, oq, kulrang, koʻpincha, zangori-koʻk tusda tovlanadi.
|
6
|
2,69 g/sm3.
|
metro bekatlari, yodgorliklarni qoplash uchun foydalaniladi
|
50
|
Дала шпати
|
(K, Na) [(AlSiO2)O5]
|
och kulrang , oq, yashilroq
|
6—6,5
|
2,6—2,8 g/sm3.
|
farfor va sement, oyna-shisha tayyorlashda ishlatiladi.
|
51
|
Нефелин
|
Na[AlSiO4]
|
angsiz, pushti, kulrang yoki yashilroq.
|
5,5—6
|
2600 kg/m³
|
oyna va keramika ishlab chiqarishda va oʻgʻit sifatida foydalaniladi
|
52
|
Сохта мугуз
|
(Ca2NaFAl2 Si2O22
|
Yashil, kulirang, shishadek
|
5.6-6
|
3-3.5 g/sm3
|
Hech qayeda qollanilmaydi
|
53
|
Берилл
|
Bl3Al2Si6O18
|
zumrad. rangsizi, pushti
|
7,5—8
|
2,6—2,7.
|
qimmatbaho tosh sifatida zargarlikda, rudalari metallurgiyada berilliy olish da
|
54
|
Асбест
|
Mg6[Si4O10][OH]8
|
Kulrang
|
2,5 — 4
|
2,5-2,6 g/sm3
|
Xalq xo’jaligi, qurilish
|
55
|
Лазурит
|
Ca2Na6[AlSiO] [SO4]S2
|
Yaltirokligi shishasimon
|
5,5
|
2,38 — 2,42 г/см³
|
Qimmatbaho bezak tosh sifatida ishlatiladi,
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
