Sul`fat kislota ishlab chiqarishda xosil bo`lgan chiqindini qayta ishlash. Kimyoviy sanoatida asosan H2SO4 mineral o`g`it va soda ishlab chiqarishda ko`p chiqindi xosil bo`ladi

Sul`fat kislota ishlab chiqarishda xosil bo`lgan chiqindini qayta ishlash. Kimyoviy sanoatida asosan H2SO4 mineral o`g`it va soda ishlab chiqarishda ko`p chiqindi xosil bo`ladi. Jaxonda 2000 yilda 60 mln tonna H2SO4 58 mln tonna o`g`it (100% ozuqa element xisobiga ) va 40 mln tonna yillik kal`tsinatsiyalangan soda ishlab chiqarildi. Bu maxsulotlar ishlab chiqarish bilan birgalikda chiqindilarning miqdori ham oshib bormoqda . Shuning uchun noorganik moddalarni ishlab chiqarish korxonalarining chiqindilarini qayta ishlash katta axamiyata ega. H2SO4 ishlab chiqarish uchun ikita usul keng qo`laniladi. 1) Kantakt usuli 2) Nitroza usuli Ikki usulda ham H2SO4 ishlab chiqarish uchun 10 Birinchi bosqichda xom ashyoni kuydirilib sul`fid angidridi olinadi . SO2  SO3  H2SO4 . H2SO4 asosiy qismi kantakt usuli bilan ishlab chiqariladi . Bu usul bo`yicha FeS2, S, S(g) yoki tarkibida oltingugrt bulgan xom ashe yoqiladi. Kolchedan tarkibida 53,5% S 46,5% Fe bor. Uning tarkibidagi qum , tuproq rangli metal sul`fidlari As, Se, Ag, Au S- ni miqdorini 32 - 40 % gacha kamaytiradi . Kolchedan kuydirilganda xosil bulgan temir zangi – bu H2SO4 ishlab chiqarishdagi xosil bo`lgan qattiq chiqindi. Chiqindi Fe2O3 -ning tarkibi quydagicha Fe – 40 – 63% , S – 1 – 2% , Cu (0,33 – 0,47%), Zn – 0,42 – 1,35% , Pb- 0,32 – 0,58% va boshqa metallar . Uchoqdan chiqayotgan o`choq gazi temir zang changi bilan va boshqa aralashmalar bilan ifloslangan . Buning tarkibidagi changning miqdori xomashyoni yaxshi maydalanganlik (zarrachalar yirikligi) va o`chaqning qurilishiga bog`liqdir. Shuning o`choq yuziningtarkibidagi changning miqdori 1- 200 g\m3 gacha o`zgaradi . H2SO4 ishlab chiqarishda o`choq gazi bu changlardan tsiklonlarda va elektrofil`trlarda tozalanadi . Shuningdek H2SO4 ishlab chiqarishda qattiq chiqindi sifatida kuyindi Fe2O3 quriq elektrofil`trning va tsiklonlarning chang, yuvuchi minoralarning shlamlari va xo`l elektrofil`trlar shlamlari xosil bo`ladi. Kolchedon kuydirilganda qattiq chiqishining miqdori kolchedanni massasiga nisbatan 70% ni tashkil etadi . 1 tonna maxsulotga chiqindining miqdori 0,55 tonnani tashkil etadi . Bu qattiq chiqindining utilizatsiyaga yo`nalishlari quydagicha: rangli metal ajratib olib ulardan chuyan va pulat ishlab chiqarish , tsement ishlab chiqarish, shisha ishlab chiqarish, qishloq xo`jaligida kullash. Bu chiqindining asosiy qismi qurilishda va qishloq xo`jaligida qo`laniladi. H2SO4 ishlab chiqarishda xosil bo`lgan qattiq chiqindidan rangli metall ajratib olish H2SO4 ishlab chiqarishda xosil bo`lgan qattiq chiqindidan rangli metall ajratib olish uchun kuydirishning xar xil usullari qo`llaniladi, masalan xloridlash va sud`fatlash. Agarda qattiq chiqindining tarkibida 0,5% Su bo`lganda uning tarkibidagi 85 -90% Cu ajratib olinadi. Uning uchun quydagicha 20% gacha NaCl qo`yiladi. 11 Natijada miss miss xloridiga o`tadi, oltingugrt S – Na2SO4 brikmasiga o`tadi. Kuydirish jaraenini optimal xarorati 550-6000C. Kuydirish natiyjasida misning 85-90% CuCl2 eruvchan xolatga o`tadi. Kuydirilgan massadan CuCl2 issiq suv bilan yuvilib ajratiladi. Xosil bo`lgan eritmadagi temir zarrachalari qo`shilib Cu - ajratib olinadi. H2SO4 bug`latilib H2SO4 *10H2O olinadi. Kuyindidan pigment ishlab chikarish uchun kuyindi shixta bilan aralashtiriladi. Uning uchun kuyindiga H2SO4 (konts) qo`shib xosil bo`lgan massa qizdiriladi. Xosil bo`lgan temir sul`fidiga alebaster, gil, tuproq qo`shib o`choqda qizdiriladi. Xarorat va qo`shimchalar o`zgarishi bilan pigmentning rangi o`zgaradi. Texnologik sxema bo`yicha chiqindi 0,5-2 mm diametrli zarrachalar sharli maydalagichda maydalanadi, suv bilan yuviladi. 60-800C – da yuvilgan kuyindi quritiladi va 850- 9000C da kuyritiladi. Xosil bo`lgan yarim maxsulot maydalanadi va unga qo`shimcha moddalar qo`shiladi. Rasm . 1 Temir surikini temir zangidan ishlab chikarish texnologik sxemasi 1-elak, 2,6- Sharli maydalagich, 3- yuvish idishi, 4-kuritgich, 5 – uchok, 7-aralashtirgich Kuyindi Fe2O3 rangli metallurgiya qurilish sanoatida tsement ishlab chiqarishda shaxtaga qo`shimcha sifatida qo`llaniladi. Pirit kuyindisi qishloq xo`jaligida tarkibida misli o`g`it sifatida qo`llaniladi. Pirit kuyindisi rangli metallurgiyada ham qo`llaniladi insektitsid ishlab chiqarish uchun ham qo`llaniladi.

Sulfat kislota: molekulaning formulasi va tuzilishi

Kimyoviy qisqartirish nuqtai nazaridan ushbu kislotaning formulasini quyidagicha yozish mumkin: H₂SO₄... Shubhasiz, molekula ikkita vodorod kationidan va kislotali qoldiq anionidan iborat - zaryadi 2+ bo'lgan sulfat ioni.

Bunday holda, molekula ichida quyidagi bog'lanishlar mavjud:

• 
  oltingugurt va kislorod orasidagi kovalent qutb;
  
• 
  vodorod va kislotali qoldiq SO o'rtasida kovalent kuchli qutb₄.
  

Oltingugurt 6 ta juft bo'lmagan elektronga ega bo'lib, ikkita kislorod atomiga ega bo'lgan ikkita er-xotin bog'lanishni hosil qiladi. Hatto juftlik bilan - bitta, va ular, o'z navbatida, vodorod bilan bitta. Natijada, molekulaning tuzilishi uning etarlicha kuchli bo'lishiga imkon beradi. Shu bilan birga, vodorod kationi juda harakatchan va osongina ajralib chiqadi, chunki oltingugurt va kislorod juda ko'p elektr energiyasiga ega. Elektron zichligini o'zlariga tortib, ular vodorodni qisman musbat zaryad bilan ta'minlaydilar, ular ajralib chiqqanda to'liq bo'ladi.

Sulfat kislota odamlarga qadim zamonlardan beri ma'lum bo'lgan. Alkimyogarlar uni turli xil vitriolni kaltsinlash usullari bilan ham olishgan. 9-asrdan boshlab odamlar ushbu moddani qabul qilishdi va ishlatishdi. Keyinchalik Evropada Albert Magnus temir sulfatning parchalanishidan kislota olishni o'rgangan.

Biroq, usullarning hech biri foydali bo'lmadi. Keyin sintezning kamerali deb nomlangan versiyasi ma'lum bo'ldi. Buning uchun oltingugurt va selitra yoqib yuborildi, bo'shatilgan bug'lar suvga singib ketdi. Natijada sulfat kislota hosil bo'ldi.

Keyinchalik ham inglizlar ushbu moddani olishning eng arzon usulini topishga muvaffaq bo'lishdi. Buning uchun pirit ishlatilgan - FeS₂, temir pirit. Uning qovurilishi va keyinchalik kislorod bilan o'zaro ta'siri hali ham oltingugurt kislotasini sintez qilishning eng muhim sanoat usullaridan biridir. Bunday xom ashyo katta ishlab chiqarish hajmlari uchun yanada arzonroq, arzonroq va yuqori sifatli.

Jismoniy xususiyatlar

Sulfat kislota boshqalaridan farq qiladigan tashqi parametrlarni o'z ichiga olgan bir nechta parametrlar mavjud. Uning fizik xususiyatlarini bir nechta nuqtalarda tasvirlash mumkin:

1. 
   Standart sharoitda suyuqlik.
   
2. 
   Konsentrlangan holatda u og'ir, yog'li bo'lib, u uchun "vitriol moyi" nomini oldi.
   
3. 
   Moddaning zichligi 1,84 g / sm³.
   
4. 
   U rangsiz va hidsiz.
   
5. 
   Aniq "mis" ta'miga ega.
   
6. 
   U suvda juda yaxshi eriydi, amalda cheksiz.
   
7. 
   U gigroskopik, to'qimalardan erkin va bog'langan suvni olishga qodir.
   
8. 
   Uchuvchan emas.
   
9. 
   Qaynatish nuqtasi - 296^haqidaDan.
   
10. 
    10.3 da eriydi^haqidaDan.
    

Ushbu birikmaning muhim xususiyatlaridan biri bu katta miqdordagi issiqlik chiqishi bilan gidratlanish qobiliyatidir. Shuning uchun, hatto maktabdan boshlab ham, bolalar kislotani suv bilan to'ldirish mumkin emas, aksincha, deb o'rgatishadi. Darhaqiqat, suv zichligi jihatidan engilroq, shuning uchun u er yuzida to'planadi. Agar siz uni keskin ravishda kislotaga qo'shsangiz, unda eritma reaktsiyasi natijasida shunday katta miqdordagi energiya chiqadi, suv qaynab, xavfli moddaning zarralari bilan birga sepishni boshlaydi. Bu qo'l terisini qattiq kimyoviy kuyishga olib kelishi mumkin.

Shuning uchun kislota suvga ingichka oqim bilan quyilishi kerak, shunda aralash juda issiq bo'ladi, ammo qaynab bo'lmaydi, demak suyuqlik ham sepiladi.