To sh k en t davlat yu ridik in stitu ti

1  O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi,  1996 yil, № 5-6, 61 -modda.
109

---

jarayonini  huquqiy  tartibga  solishda  bir  qator  muammolar(masalan, 
ro'yxatdan  o'tkazish  haqiqiy  emas  deb  topilsa,  ta’sischilar  o'rtasida 
xarajatlami  taqsimlash  borasida  nizo  kelib  chiqishi  mumkin.  Bu  holat 
hissalar  nomulkiy  xarakterda  bo'lishi  bilan  bog'liq  hollarda  ko'proq 
uchraydi) kelib chiqadi.
J.Yuldashevning  fikricha, 
ta’sischilar  jamiyatga  o'z  mulkiy 
hissalarini  o'tkazib,  unga bo'lgan  ashyoviy huquqlarini yo'qotadilar,  lekin 
o'z  faoliyatlari  davomida  mulkni  xususiy  egasi  bo'lib  qoladilar. 
Jamiyatning ta’sischilari turli  bitimlar va boshqa majburiyatlarini  olishlari 
mumkin.  Bu  holatda  ular  o'z  nomidan  harakat  qiladilar  va  olgan 
majburiyatlar yuzasidan ta’sischilar solidar javobgar bo'ladilar1.
Qonunga  muvofiq,  aksiyadorlik  jamiyati  ochiq  yoki  yopiq  bo'lishi 
mumkin. 
Ochiq 
aksiyadorlik 
jamiyatining 
muassislari 
tarkibiga 
kiruvchilaming  eng  kam  soni  cheklanmaydi,  yopiq  aksiyadorlik 
jamiyatining muassislari esa kamida uch shaxsdan iborat qilib belgilanadi. 
Jamiyatning har bir muassisi uning aksiyadori bo'lishi lozim.
Qatnashchilari  o'zlariga  tegishli  aksiyalarini  o'zga  aksiyadorlaming 
roziligisiz  boshqa  shaxslarga  berishi  mumkin  bo'lgan  aksiyadorlik 
jamiyati  ochiq  aksiyadorlik jamiyati  deb  hisoblanadi.  Ochiq  aksiyadorlik 
jamiyati o'zi chiqarayotgan  aksiyalarga ochiq obuna o'tkazishga va qonun 
hujjatlarining talablarini hisobga olgan holda ulami erkin sotishga haqlidir.
Aksiyalari faqat o'z muassislari yoki  oldindan belgilangan  doiradagi 
shaxslar  orasida taqsimlanadigan  aksiyadorlik jamiyati yopiq  aksiyadorlik 
jamiyati  deb  hisoblanadi.  Bunday jamiyat  o'zi  chiqarayotgan  aksiyalarga 
ochiq obuna o'tkazishga yoxud ulami  cheklanmagan  doiradagi  shaxslarga 
sotib  olish  uchun  boshqacha  tarzda  taklif  etishga  haqli  emas.  YOpiq 
aksiyadorlik jamiyati  aksiyadorlarining  soni  ellik  nafardan  ziyod  bo'lishi 
mumkin  emas.  Belgilangan  chegaradan  ortib  ketgan  taqdirda  u  yopiq 
aksiyadorlik  jamiyatlari  uchun  miqdori  aksiyadorlaming  chegaralangan 
limitidan  ortib  ketgan  shaxslar  aksiyadorlar  reestrida  ro'yxatga  olingan 
kundan e’tiboran olti oy ichida ochiq aksiyadorlik jamiyatiga aylantirilishi, 
ushbu muddat tugagach, sud tartibida tugatilishi lozim.
Aksiyadorlik  jamiyatining  ustav  fondi  aksiyadorlar  sotib  olgan 
jamiyat  aksiyalarining  nominal  qiymatidan  tashkil  topadi.  Jamiyat 
chiqaradigan barcha  aksiyalaming  nominal  qiymati  bir  xil bo'lishi  lozim. 
Jamiyatning 
ustav 
fondi 
uning 
mol-mulkining 
o'z 
kreditorlari 
manfaatlarini  kafolatlaydigan  darajadagi  eng  kam  miqdorini  belgilaydi. 
Jamiyat  davlat  mulki  negizida  tuzilganda  korxonaning  (mol-mulkning)
1 Yuldashev J. Aktsiyadorlik jamiyati -  fuqarolik huquqining sub’yekti sifatida. -Toshkent: TDYI, 2004. -214 b.
110

---

qonun  hujjatlarida  belgilangan  tartibda  aniqlangan  bozor  bahosi  jamiyat 
ustav fondining summasini tashkil etadi.
Jamiyat  oddiy  aksiyalami,  shuningdek  bir  yoki  bir  necha  turdagi 
imtiyozli  aksiyalami  joylashtirishga  haqlidir.  Joylashtirilgan  imtiyozli 
aksiyalaming  nominal  qiymati  jamiyat  ustav  fondining  yigirma  foizidan 
oshmasligi  lozim.  Jamiyat  ta’sis  etilayotganda  uning  barcha  aksiyalari 
muassislar o'rtasida joylashtirilgan bo'lishi kerak.