To sh k en t davlat yu ridik in stitu ti

Uchinchi  bosqich.  1998-yildan  boshlab  respublika  iqtisodiyotida 
yirik  industriya  gigantlarini,  ya’ni  yoqilg‘i-energetika  kompleksi,  kimyo, 
metallurgiya  va  mashinasozlikning  ayrim  yor-damchi  korxonalarini 
xususiylashtirish hamda  mazkur jarayonga xorij  investitsiyasini  keng jalb 
qilishning  yo'nalishlari  belgilab  berildi.  1998-yil  xususiylashtirishdan 
tushgan mablag*  8  milliard  800 million so ‘mni  tashkil etgan bo‘Isa,  1999- 
yili  9  milliard  100  million  so‘mni  tashkil  etdi.  1999-yil  sotib  olingan
148

---

korxona  va  aksiyalar  uchun  xorijiy  investorlar  tomonidan  to‘langan 
mablag'  16 million AQSh dollarini tashkil etdi!.
Korxonalami 
xususiylashtirish 
va 
aksiyalashtirishni 
yanada 
chuqurlashtiri hamda ushbu jarayonlarga xorijiy investorlami yanada keng 
jalb etish maqsadida  1999-yil 26-noyabrda Vazirlar Mahkamasi tomonidan 
“2000-2001-yillarda  xorijiy  investorlami  jalb  qilgan  holda  korxonalami 
davlat  tasarrufidan  chiqarish  va  xususiylashtirish  chora-tadbirlari 
to‘g ‘risida”2 511-sonli Qaror qabul qilindi. Mazkur qaror bilan 2000-2001- 
yillarda  xorijiy  investorlarga  turli  shakllarda  sotiladigan  korxonalar 
ro ‘yxati  tasdiqlandi.  Masalan,  “0 ‘zbekneftegaz”  MXK,  “0 ‘zbekenergo” 
DAK,  “0 ‘zkimyosanoat”  Assotsiatsiyasi,  “0 ‘zbekiston  temir  yullari” 
DATK tizimiga kiruvchi korxonalar.
2003-yildan  boshlab  xususiylashtirish  jarayonida  sifat jihatidan  tub 
o ‘zgarish  ro‘y  berdi.  Shu  vaqtgacha  amalga  oshirilgan  iqtisodiy 
islohotlaming 
tahlili 
shuni 
ko‘rsatdiki, 
korxonalaming 
nizom 
jamg‘armasida  davlat  ulushining  yuqori  bo‘lishi,  ulaming  iqtisodiy  va 
xo'jalik  faoliyatiga  davlatning  bevosita  aralashuviga  olib  kelayotgan  edi. 
Mazkur  salbiy  omillami  bartaraf  etish  maqsadida  2003-yil  24-yanvarda 
0 ‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  “0 ‘zbekiston  iqtisodiyotida 
xususiy  sektoming  ulushi  va  ahamiyatini  tubdan  oshirish  chora-tadbirlari' 
to‘g ‘risida”gi  Farmoni  qabul  qilindi.  Ushbu  Farmon  ustav  fondida 
davlatning  ulushi  25%  va undan  kam  miqdomi  tashkil  etgan  aksiyadorlik 
jamiyatlarida davlat ulushini  saqlab  qolish maqsadga muvofiq emasligi va 
mazkur  ulush  fond  bozorida  xususiy  sektorga  sotib  yuborilish  kerakligi 
belgilab  qo‘yildi.  Avvallari  korxonalaming  davlatga  tegishli  aksiya 
paketlari  shu  korxona  uyushmasining  ishonchli  boshqaruviga  topshirilar 
edi.  Biroq mazkur holat uyushmalami  o‘z vazifalarini bajarishlari  o'miga, 
korxonalaming  moliyaviy  va  xo'jalik  faoliyatiga  asossiz  ravishda 
aralashuviga  sababchi  bo‘Idi.  Mazkur  holatni  bartaraf  etish  maqsadida, 
yuqoridagi  farmon  davlatga  tegishli  aksiyalar paketini  2003-2004-yillarda 
tanlov  asosida  professional  boshqaruvchi  kompaniyalaming  ishonchli 
boshqaruviga  berilishi  lozimligi  ko‘rsatib  qo‘yildi.  Bundan  tashqari, 
fuqarolarni  xususiylashtirish jarayonida faol  ishtirok etishlarini  ta’minlash 
maqsadida,  xususiylashtirilgan korxonalar negizida tashkil etilgan  xo'jalik 
jamiyatlari 
va  shirkatlari  aksiyadorlarining  dividenddan  oladigan 
daromadlari besh yil muddatgacha soliqqa tortishdan ozod etildi.
1  Karimov I.A.  Iqtisodiyotni erkinlashtirish  va islohotlami chuqurlashtirish - eng  muhim  vazifamiz // Xalq so’zi,  2000 
yil 15 fevral.
2 O ’zbekiston Respublikasi Hukumati qarorlari to'plami,  1999 yil,  11-son, 69-modda.

---

Yuqoridagi 
farmonning 
ijrosini 
ta’minlash, 
xususiylashtirish 
jarayonini  yanada  chuqurlashtirish,  unga  xorijiy  investorlami  keng  jalb 
etish  hamda  korxonalaming  ustav  jamg‘armalarida  davlatning  ulushini 
mumkin  qadar  kamaytirish  maqsadida  Vazirlar  Mahkamasining  2003-yil 
17-apreldagi 
“2003-2004-yillarda 
korxonalami 
davlat  tasarrufidan 
chiqarish va xususiylashtirish dasturi to‘g ‘risida”gi Qarori1 qabul qilindi.
Xususiylashtirilgan  korxonalami  boshqarishni  takomillashtirish 
masalalari  bo‘yicha  maxsus  komissiya  tomonidan  ustav  jamg'armalarida 
davlatga  tegishli  ulush  mavjud  bo‘lgan  korxonalami  xatlovdan  o ‘tkazish 
va  ular  faoliyatini  o ‘rganib  chiqish  bo'yicha  katta  ish  qilindi.  Joylarga 
borilib  salkam  4  ming  korxona  va  obyekt  tekshirib  chiqildi.  Har  bir 
muayyan  korxona  bo'yicha  texnik  daraja  va  moliyaviy  holat,  uning 
mamlakat  iqtisodiyotini  rivojlantirishdagi  roli,  davlat  ulushini  saqlab 
qolishning  maqsadga  muvofiqligi,  shuningdek  mazkur  korxona  qanchalik 
istiqbolli  va  investorlar,  shu  jumladan  xorijiy  investorlar  uchun  jalb 
etuvchan ekanligi tanqidiy baholandi.
Mazkur  qaror  bilan 
davlat 
tasarrufidan  chiqariladigan 
va 
xususiylashtiriladigan  korxonalar  ulardagi  davlat  ulushining  miqdoriga 
qarab quyidagi to ‘rt guruhga ajratildi: