To sh k en t «0 ‘z b e k isto n»

Partiya  o ‘quvi  kursining  shtatsiz  lektori  -  dahani  kapgirga 
o ‘xshagan  yigit  so ‘radi.
-   H ozir  familiyangiz  unaqa  emas-ku...
-   Ikromov  xalq  dushmani  b o ‘lib  ketgandan  keyin  noiloj 
Yusupov  deb  o ‘zgartirdim.
0 ‘tirganlar  orasidan  kim dir  piching  qildi:
-   K o‘p  erga  tegadigan  xotinlar  necha  marta  erga  tegsa, 
shuncha  familiya  orttirardilar.  Shu  familiya  bilan  tinchib 
ketdingizmi  yo  yana  o ‘zgartirdingizmi?
-   Usmon Yusupov bilan  X rushchevning orasi  buzilgandan 
keyin  o ‘ylab-o‘ylab  o ‘zimga  bir  umrli  familiya  qo‘ydim. 
Ya’ni,  Diyorov  deb  boshpurt  oldim.
131

---

Bugungi  y ig ‘inga  qatnashayotgan  tuman  partiya  komi- 
tetining  ideologiya  ishlari  b o ‘yicha  sekretari  Fatxullin  o ‘tir- 
gan joyida  gapga  q o ‘shildi.
U  o ‘zidan  katta  kishilam i  ham  m alay  deyaverardi.
-   0 ‘-xu,  tolkoviy  malay  shul.  В undan  otlichniy  kommu- 
nist  chiqa.  U  partiya  uchun  atisidan  kechdi.  Dinsiz  ekanini 
dokazat  etish  uchun  kolbasa  yib  kursatdi.  Buni  o ‘z  k o ‘zingiz 
bilan  ko‘rdingiz.  Tolko  patriot  kom m unistgina  kolbasani 
shulay  yeyishi  mumkin.  Bravo,  bravo!
Kolxoz  raisi  bugungi  tuman  gazetasi  bilan  o ‘zini  yclpib, 
o ‘m idan  turdi.
-   M anavu  gazetada  sizning  «Nechun  men  Islom  dinidan 
voz  kechdim»  degan  m aqolangiz  bosilibdi.  Q ‘qib  chiqdim. 
Shu  narsani  yozishga  sizni  birov  m ajbur  qildimi  yo  o ‘z 
xohishingiz  bilan  yozdingizmi?  Shunga javob  bering.
-   Dil  amri  bilan  yozganm an, -  deb  jvo b  qildi  Diyo­
rov. -  Jahon  proletariatining  otasi  Karl  M arks  «Din  xalq 
uchun  afyundir»,  deganlar.  M aqolamda  Islom  dinining 
reaksion  mohiyatini  fosh  qilishga  harakat  qildim.  0 ‘sib  kela- 
yotgan sog‘lom avlodlarim izni eshon-u m ullalar boshlayotgan 
xatarli  y o id a n   ogoh  qilishni  niyat  qilganman.
-   Vot  molodes, -  deb  yubordi  zavqiga  chidam agan  Fat­
xullin. -  Partiya  safiga  fidoyi  patriot  kelib  q o ‘shilayotganidan 
gorjus!
M ajlis  bir  ovozdan  D iyorovni  Lenin  partiyasi  safiga 
qabul  qildi.  M ajlis  qarorini  tum an  partiya  q o ‘m itasining 
byurosi  hech  qanday  gap-so‘zsiz  tasdiqladi.  Va  uni 
qorako‘lchilik  sovxozi  qabul  punktiga  m udirlik  lavozim iga 
tavsiya  qildi.
Diyorov  bu  lavozimda  uch  yildan  m o ‘Iraq  ishladi.  Bu 
davr  orasida  tuman  rahbarlarining  xotinlari  ikki  juftdan  sur, 
sheroziy  terilardan  qalpoq  kiyishdi.  Faqat  prokurorgina  uni 
o ‘ziga  yaqin  yoMatmasdi.  Diyorov  yurak  yutib  prokurorning 
shofyoridan  ikki  xil  antiqa  teri  berib  yubordi.  Prokuror
132

---

shofyorini  bo‘ralab  so‘kib,  teri lam  i  qaytarib  yubordi.  Kechga 
yaqin  prokurorning  xotini  kelib,  q o ‘yavering,  mulla  aka, 
bizning  xo‘jayin  shunaqalar.  Biror  nim a  beradigan  boMsangiz 
o ‘zim ga  beravering,  dedi-yu,  boya  qaytib  kelgan  terilam i  har 
biriga  uch  so ‘mdan  to ‘lab  olib  ketdi.
Prokurorning  xotini  ishni  pishiq  qilishda  eridan  qolish- 
masdi.  Mabodo  eri  bu  terilami  qayoqdan  olding,  deb  so‘rab 
qolsa,  jaraq-jaraq  pulini  to‘lab  olganman,  ishonmasangiz 
surishtiring, deydi.  Har biri  besh yuz so‘mlik  teriga  uch  so‘mlik 
to‘lab  kvitansiya  olmaganligi  ham  bir  saxiylik  alomati  edi.
Ayyorlikni  bilmagan  sodda,  halol  cho‘ponlar  unga 
uch  yil  yem  b o ‘lishdi.  Boqimlaridagi  q o ‘ylardan  tushgan 
terilam i  mushuk  terisi  bahosida  Diyorovga  sotib  ketishar, 
m ushkullarini 
oson 
qilgani 
uchun 
unga 
qayta-qayta 
m innatdorchilik  bildirishardi.  Shunday  qilib  Diyorovning 
itini  tuvagi  oltindan  bo‘lib  ketdi.  U  D og‘iston,  Checheniston, 
Avariston  tom onlardan  kelib  ulgurji  xarid  qiladiganlarga  teri 
tayyorlab  qo‘yardi...
K osa  kunda  emas,  kunida  sinadi  deganlari  rost  ekan. 
Diyorovning  kosasi  bemahal  chil-chil  bo‘ldi.  Ya’ni  u  chechen 
mijozi  Ruslanga  ellikta  terini  sotayotganda  qo‘lga  tushdi.  Ana 
shundan keyin u olti yilga qulog‘ini  ushlagancha qamalib ketdi. 
Tag‘in  ham  uni  kommunistligini  inobatga  olishdi.  Bo‘lmasa 
naq  o ‘n  yilga  ketardi.  U  olti  yil  bandilikda  tuz-nasibasini  tatib 
qaytib  kelganidan  keyin  nima  ishlar  qildi,  qayoqlarda  yurdi, 
bilmayman.  U  bugun  oldimda  aftodahol  bir  alpozda  o ‘tiripti.
U  uzoq  sukutdan  keyin,  shunaqa  deng-a,  taniyman, 
deng-a,  dedi.
-   Bu  sho‘ro  degani  menga  ko‘p  azoblar  bergan.  Birimni 
ikki  qilmadi.  Yaxshiyam  mustaqillik  b o ‘lib  menga  o ‘xshagan 
bekorga  aziyat  chekkanlam ing  k o ‘ksiga  shamol  tegdi. 
Yashaydigan  zam on  ana  endi  keldi.
-   Unday  dem ang,  siz  «fidoyi»  kom m unist  edingiz.  Shu