“Tálim sistemasında elektron tálim ortalıǵında islewdegi mashqalalar hám sheshimler”

“Tálim sistemasında elektron tálim ortalıǵında 
islewdegi mashqalalar hám sheshimler”
еркинликлерин әмелге асырыўы басқа адамлардың, мәмлекеттиң ҳәм жәмийеттиң 
нызамли мәплерин, ҳуқықларын ҳәм еркинликлерин бузбаўы тийис » деп көрсетилген.
Соның менен бирге тийкарғы нызамда ер ҳәм ҳаяллардың тең ҳуқықлығы анық 
берилген. Мысалы, лаўазымлы басқарыўда, сиясий искерликте, шаңарақ 
қатнасықларында, бала тәрбиясында, социаллық тараўларда да ҳаял адамлар ер 
адамлар менен тең ҳуқықлы есапланады. Тең ҳуқықлылық - бул инсанлардың ҳуқық 
ҳәм еркинлигиндеги теңлик есапланады. 
Ата-ана перзентлери ушын тийккелей жуўапкер болады. Нызамда 18 жасқа 
толғанша дегени менен, бизиң қәдириятларымызда 40 жасқа шыққан улы ата-ана ушын 
бәрқулла бала болап қала береди. Бул бизиң үрип-әдетлермизге, салыт-дәстурлеримзге 
сай нәрсе. 
Өзбекстан Республикасы нызамларында ҳаял-қызларға мийнет етиўде, тәлим 
алыўда, бала тәрбиясында бир қанша жеңилликлер берилген. Мысалы: мийнет 
нызамларында 3 жасқа шекемги баласы бар, 14 жасқа толмаған балалары бар, сондай-
ақ 16 жасқа толмаған майыплығы бар баллары бар ҳәмде емизиўли баласы бар, сондай-
ақ ҳәмледар ҳаялларға жумыс ўақтында ҳәмде мийнет дем алысларында қосымша 
имканиятлар 
көрсетип 
өтилген. 
Шаңарақта 
перзентлеримизди 
миллий 
қәдириятларымызды жетик билген ҳәм оған ҳүрмет пенен қарайтуғын, өз Ўатанына 
садық етип тәрбиялаў ҳәр биримиздиң миннетимз болып табылады. Себеби бүгинги 
жаслар ертеңги бизиң келешегимиз. Усы тийкарда биринши Президентимиз 
И.Каримов өз сөзинде «Келешек жаслар қолында»-деп атап өткен еди. Уллы данышпан 
Монтекьско «Ата өз баласын Ўатан сүйиўшилик руўхында тәрбиялаўы ушын, оның 
өзи өз Ўатанын сүйген болыўы керек»-деп атап өткен.
Ҳәзирги күнде шаңарақ қоллап қуўаталаў мақсетинде шаңарақ институты 
қәлиплескен болып, ол ҳәр бир мәҳәллеге, шаңараққа кирип барып, ол жерде 
жәмийеттен бөлинип қалған ҳеш жерде жумыс ислемейтуғын, оқымайтуғын жасларды, 
әсиресе ҳаял-қызларды жәмлеп, оларды жумыс пенен тәмийинлеў, бос ўақытларын 
мазмунлы өткериўи, ертенги келешекке улкен исенимин арттырыў мақсетинде бир 
қанша илажалар әмелге асырылмақта. Ертенги күнди ҳәр биримиз өз қолымыз бенен 
қурамыз. Демек шаңарақ оның тынышлығын сақлаў, аўыз биршилигин тәмийинлеў бул 
ҳәр бир шаңарақ ағзасының өз қолында.
Ҳуқықый тәрбияда балаға нызам қагыйдаларын үйретип барамыз. Өзбекстан 
Республикасы Конституциясының 64 стаьясында ата-аналар перзентлери ержеткенше 
бағыўға ҳәм тәрбиялаўға миннетли- деп көрсетилсе, усы Конститкуияның 65-
статьясында Ержеткен мийнетке жарамлы перзентлер өз ата-аналары ушын ғамхорлық 
етиўга мәжбур деп көрсетилген. 
Баланың ҳуқықый тәрбиясы әпиўайы заттан басланады, буны ҳәммемиз билемиз, 
биле тура итибарсызлық қыламыз. Себеби бала көшеден үйге өзгениң зат көтерип 
келсе, Оны қайдан алдың, ол кимдики деген сораўларды берип, затты орнына 
қайтарыўга ҳәрекет етиўимиз керек. Ата-бабаларымыз сондай деген «Урлық 
басланады түйнектен, оған оны кимдур үйреткен».
Саламат бала тәрбиясында тек ата-ана тәрбиясы толық жетерли болмайды. Бунда 
мәҳәллениң, қоңсы қобаның орны улкен. Себеби ата бабаларымыз бийкарга айтпаған, 
«Улың ер жетсе улы жақсы менен, қызың ер жетсе қызы жақсы менен қоңысы бол», 
«Қыз балаға қырық үйден тыйыў, бир уйден жыйыў», «Бир балаға жети мәҳәлле ата-
ана» -деп. Буларда улкен философиялық пикир, педагогикалық тәрбия жатыр. 

---

Qaraqalpaqstan 
Respublikası xalıq bılımlendiriw xızmetkerlerin 
qayta tayarlaw hám olardıń qánigeligin arttırıw aymaqlıq orayı
185