Тизимли таҳлилнинг ривожланиш тарихи, предмети, мақсади

1- маъруза. Тизимли таҳлилнинг ривожланиш тарихи, предмети,
мақсади.
Режа:
I Тизимли таҳлилнинг предмет соҳаси;
II Асосий тизимли методлар ва жараёнлар
Тизимли таҳлил асосларининг туғилиш даври кўпинча физик ёки фалсафий
(гносеологик) келиб чиқишга эга тизимларни кўриб чиқиш билан характерланган.
“Система"
– бизнинг ҳолда тизим (организм, тузилиш, иттифоқ, бутунлик,
қисмлардан тузилган) сўзи 2000 йил илгари Қадимий Грецияда пайдо бўлган. Бу
фаннинг мақсади, ҳар қандай бошқа фан каби, объектлар ва ҳодисаларнинг янги
алоқалари ва муносабатларини тадқиқ қилиш. Аммо, шу билан биргаликда, бунда
объектлар ва ҳодисаларнинг янги алоқалари ва муносабатлари шунчаки
ўрганилиб қолмасдан, балки бунинг натижасида тадқиқ қилинаётган объектлар
яна ҳам кўпроқ бошқариладиган ва ўрганиладиган даражага олиб келиниши
керак. Бу 
фаннинг 
асосий 
муаммосидир.
Тизимли таҳлил
– ҳар хил табиатга ва тавсифга эга бўлган ҳодисалар ва
жараёнларни, фанлараро муаммоларни ўрганиш ва баён этиш учун керак
бўладиган тушунчалар, жараёнлар ва технологиялар тўпламидир. Бу тўплам
шундай тизимларни тадқиқ қилишнинг усуллари, методлари, умумий
қонунларини ўз ичига олади. Бу, назария ва амалиётнинг мураккаб, кўпинча тўла
аниқ 
бўлмаган, муаммоларини 
ўрганиш 
методологиясидир. .
Фаннинг предмет соҳасига
тизимли жараёнларнинг
предметли
аспектларини ва предметли жараёнлар ва ҳодисаларнинг тизимли аспектларини
ўрганувчи фан бўлими киради. Бу таърифни предмет соҳасининг тизимли
таърифи деб ҳисоблаш мумкин
Тизимли таҳлил ҳар хил фанларда, системаларда фойдаланиш учун
қўйидаги тизимли методларни ва процедураларни беради:
n
мавҳум (абстракт)лаш и аниқ (конкрет)лаш;
n
анализ ва синтез, индукция ва дедукция;

---

5
n
формаллаштириш и аниқ (конкрет)лаштириш;
n
композиция ва декомпозиция;
n
чизиқли кўринишга келтириш ва чизиқли бўлмаган ташкил этувчиларни
ажратиш;
n
тасниф (структура)лаш ва таснифни бузиш (реструктурлаш);
n
макет ясаш;
n
реинжиниринг;
n
алгоритмлаш;
n
моделирлаш ва тажриба (эксперимент);
n
дастурли бошқариш ва йўналтириш;
n
таниш (распознавание) ва ўхшатиш (идентификация);
n
қисмларга бўлиш (кластеризация) ва синфлаш;
n
экспертли баҳолаш ва тестлаш;
n
верификация
n
ва бошқа методлар ҳамда процедуралар
n
Фикрлашнинг алоҳида тури, жараён, ҳодисанинг моҳиятини билиш билан
бирга, балки уларни бошқара олишни ҳам хоҳловчи таҳлилчига хос