Tizim va signallarni qayta ishlash O’quv uslubiy majmua

Kiritish/chiqarish vazifalarini boshqarish.
Real vaqtdagi har bir amaliy 
dastur muayyan turdagi tashqi qurilma bilan bog‘liq. Yadro amaliy dasturlarga 
ushbu qurilmalardan o‘qish va ularga yozish imkonini beruvchi kiritish/chiqarish 
xizmatlarini ta’minlashi kerak. Real vaqt ilovalari uchun ushbu ilova uchun spetsifik 
bo‘lgan tashqi qurilmaning borligi odatiy hol. Yadro qurilmalar drayveri bilan 
ishlashni yengillashtiruvchi servisni taqdim etishi kerak. 
Taymerlar xizmati so‘rovlarni ishlashning barcha jarayonlarini va vazifalar 
o‘rtasida ma’lumotlarni uzatishni vaqt bo‘yicha sinxronlashtirishni ta’minlaydi. 
Ishlab chiqish muhiti. 
Real vaqtning istalgan tizimi loyihasining bahosi 
dasturiy ta’minot narxi bilan belgilanadi. Shuning uchun dasturiy ishlab chiqish 
muhitiga tobora ko‘p e’tibor qaratilmoqda. Bu ayniqsa ishlash jarayonida xatolarni 
bartaraf qilish qiyin, ayrim paytlar esa buning iloji yo‘q bo‘lgan SRIB tizimlari 
uchun juda dolzarb. Amaliy dasturlarni ishlab chiqish, sozlash va qo‘llab-
quvvatlashning mukammal usul va vositalari uni ishlab chiquvchilarga sifatliroq 
dasturiy mahsulot yaratish imkonini beradi [21, 22]. 
Real vaqtning amaliy vazifalari ushbu o‘quv qo‘llanmalarining birinchi 
qismida ko‘rib chiqilgan usul va modellar asosida tuziladi. Amaliy dasturlarni ishlab 

---

131 
chiqish uchun muayyan vositalar: redaktorlar, kompilyatorlar, komponovkachilar va 
sozlagichlar kerak. Simvolli sozlagichlar ishlab chiquvchiga ko‘pincha uzoqdagi 
terminaldan ijro etilayotgan tizimni yo‘lga qo‘yish imkonini beradi. Simvolli 
sozlagichdan foydalanib ishlab chiquvchi o‘zgaruvchilar nomi va belgilarga 
murojaat qilish, so‘nggi kod to‘g‘risida axborotga ega bo‘lishi mumkin. Xotira 
kartasini yuritish va tahlil qilinayotgan o‘zgaruvchilarning joylashgan o‘rnini 
topishiga ehtiyoj qolmaydi. Sozlagichga xos xususiyatlar o‘zgaruvchilarni tadqiq 
etish, ularning qiymatini tekshirish, dasturni satrma-satr o‘tish, to‘xtash nuqtalarini 
qo‘yib chiqish imkonini beradi. Sozlagichlar xatolarga katta barqarorlik bilan tizim 
holatini ko‘rsatadi, ya’ni dasturlarning qaysi biri ishga tushdi, ular hozir qaysi 
holatda (bajarish, kutish), muayyan dastur haqida axborot beradilar va joriy bajarish 
tizimiga kiritilgan dasturning yangi versiyasini dinamik tarzda yaratadilar. Nafaqat 
yuqorida aytib o‘tilgan umumiy vositalar, balki tizimni tahlil qilish vositalari, 
talablarni va trassirovka vositalarini tahlil qilish, shuningdek modellashtirish 
vositalari kabi mukammal vositalar zarur bo‘ladi. Ishlab chiquvchilarga ishlab 
chiqishning 
butun 
sikli 
(tahlil, 
loyihalashtirish, 
kodlashtirish, 
testlash, 
hujjatlashtirish va vazifani qo‘llab-quvvatlash)ni qamrab oluvchi integrallashtirilgan 
dasturiy vositalarga ega bo‘lish foydali. 
Amaliy dasturlarni ishlab chiquvchi uchun o‘zi ishlayotgan tizim va o‘zi 
foydalanayotgan standartlarning ochiqligi o‘ta muhim. Ochiq tizim ishlab 
chiquvchining erkinligini anglatadi. 
Standartlar amaliy dasturlarni o‘tkazishni va boshqa tizimlar bilan 
moslashishni osonlashtiradi. Bu borada operatsion tizimlarda POSIX mashhur 
standarti mavjud. U turli platformalar o‘rtasida ilovalarning o‘tkazilishini 
ta’minlaydi. Ushbu standartning muhim qismlaridan biri real vaqt ilovalari 
mobilligini ta’minlashga bag‘ishlangan. Buning uchun zarur dasturiy interfeyslar 
(jarayonlarni dispetcherlash va sinxronlashtirish, kiritish/chiqarishni ta’minlash) va 
jarayonlarni 
qo‘llab-quvvatlash, 
taymautlar, 
uzilishlarni 
boshqarish 
standartlashtiriladi. Bu standart tobora keng tarqalmoqda va operatsion tizim 
yashovchanligi kafolatini oshirmoqda.

---

132