Tizim va signallarni qayta ishlash O’quv uslubiy majmua

Yaxlitlash rejimi.
Yaxlitlash rejimi bitlari holati bilan belgilanadi, ularning 
o‘rnatilish o‘z navbatida, foydalanuvchidan qat’iy nazar muayyan buyruqning 
bajarilish qoidalari bilan amalga oshiriladi. Har bir rejimda SVli sonlarni 
yaxlitlashni ko‘rib chiqamiz, yaxlitlanadigan son berilgan formatda taqdim etish 
diapazoni chegarasidan chiqib ketmasligini ko‘rib chiqamiz, aks holda to‘lib ketish 
ro‘y berishi mumkin. Rejimlarning barchasida mantissani yaxlitlash amalga 
oshiriladi. Har bir rejimda yaxlitlash mexanizmini tushunish uchun uni ikkilik emas 
o‘nlik mantissani verguldan so‘ng bitta qiymatga ega o‘ntalik songacha oddiy 
yaxlitlashda ko‘rsatish kifoya. Eng yaqin karrali songacha yaxlitlash rejimida 
mantissa QVli ma’lumotlarni yaxlitlash, aynan o‘ntalik 1.65 va 1.75 mantissalar 1.6 
va 1.9 gacha avtomatik ravishda yaxlitlanadi.

---

123 
Nol yo‘nalishda yaxlitlash rejimi mantissani qisqartirishga o‘xshaydi. 1.65, 
1.75, -1.65 mantissa lari 1.6, 1.7, -1.6 gacha qisqartirilib yaxlitlangan qiymatlar 
ushbu sonlar uchun nolga yaqin.
- ∞ yo‘nalishida yaxlitlash rejimida musbat sonlar mantissalari kesiladi, 
manfiy sonlarniki eng yaqin songacha yaxlitlanadi. 1.6 gacha yaxlitlanadi, -1.65 
mantissa esa -1.7 gacha yaxlitlanadi. Yaxlitlangan qiymatlar ushbu sonlar uchun - ∞ 
ga eng yaqin bo‘ladi.
+ ∞ yo‘nalishda yaxlitlash rejimida aksincha manfiy sonlar mantissalari 
kesiladi, musbat sonlarniki esa eng yaqin songacha yaxlitlanadi. Masalan, 1.65 
mantissa 1.7 gacha yaxlitlanadi, -1.65 mantissa esa -1.6 gacha yaxlitlanadi. 
Yaxlitlangan qiymatlar ushbu sonlar uchun +∞ ga eng yaqin hisoblanadi.
Suruluvchi vergulli ma’lumotlarga ishlov berishda alohida holatlar. SVli 
protsessorlarga amallarning turli notrevial natijalarini ishlash standart bilan 
reglamentlanadi va avtomatik ravishda amalga oshiriladi. Standartga ko‘ra SVli 
protsessorlar quyidagi 5 vaziyatni tanishi kerak: 
−
yo‘l qo‘yilmaydigan amal; 
−
nolga bo‘lish; 
−
to‘lib ketish; 
−
qiymatga egalikning yo‘qolishi. 
Istalgan alohida holatlarga o‘tish holat registrida tegishli bitlarni o‘rnatish 
bilan qayd etiladi. Har bir istisnoni qisqacha ta’riflab o‘tamiz.
Yo‘l qo‘yilmaydigan amal, amalni u yoki bu sababga ko‘ra bajarib bo‘lmagan 
vaqtda qayd etiladi. Agar arifmetik amal uning uchun mumkin bo‘lmagan 
ma’lumotlar ustida bajarilsa (masalan, cheksizlik) uni boshqarib bo‘lmaydi. Bundan 
tashqari qo‘llab-quvvatlanmaydigan formatli barcha arifmetik amallar yo‘l qo‘yib 
bo‘lmaydigan hisoblanadi.
Nolga bo‘lish alohida holat bo‘linuvchi nol bo‘lmagan son, bo‘luvchi nol 
bo‘lganda ro‘y beradi. Nolga bo‘lish yo‘l qo‘yilmaydigan amal natijasi tegishli 
belgili cheksizlik bo‘ladi. Natija qiymati uni taqdim etish diapazoni chegarasidan 
chiqib ketsa to‘lib ketish qayd etiladi. SVli ma’lumotlarni taqdim etish diapazoni 

---

124 
QVli ma’lumotlarnikiga qaraganda ancha keng ekanligiga qaramay, ayrim hollarda 
“kengaytirilgan so‘z” formatida taqdim etiladigan natijalarning to‘lib ketishi ro‘y 
berishi mumkin. Biroq “so‘z” formatli registrlarda “kengaytirilgan so‘z” formatida 
taqdim etilgan natijalarni saqlashda jo‘natish vaqtida to‘lib ketish holati ehtimoli 
mavjud. Ikkala holatda ham to‘lib ketishli tarkib avtomatik ravishda standart 
reglamentlaydigan qiymat bilan almashtiriladi.
Natijaning qiymatga egaligining yo‘qolish bir vaqtning o‘zida ikkita voqea 
sodir bo‘layotganda ro‘y berishi mumkin: 
–
natija cheksiz kichik bo‘ladi va normallashtirilmagan son bilan taqdim 
etiladi; 
–
natija, ya’ni normallashtirilmagan sonni berilgan formatda aniq taqdim 
etishning iloji yo‘q.
O‘zaro bog‘liq bu voqealarning paydo bo‘lishi bit holati registrida qiymatga 
egaligining yo‘qolishi bitlarini o‘rnatish bilan qayd etiladi.