Тивбиет олий талабалари учун ўҚув адабиёти

III БОБ
ҲОМКЛАДОРЛИҚ ФИЗИОЛОГИЯСИ
ҲОМИЛАДОРЛИКНИНГ БОШЛАНИШИ ВА ЭМ6РЙОННИНГ ТАРАҚҚИЕТИ
Эркаклар жинсий ҳужайраси. Жинскй ҳужайралар ҳар бир васлда эм,брионал ҳужайралардан янгидан шаклланади.
Эркаклар билан аёллар жннсий ҳужайраларинняг ривожланиш жараённ бирбирига ўхшаш бўлади.
Эркакларнинг жинсий бези (1е5иэ) жинсий ҳужайра — спер-матоэоидлгрни ажратали, улар сперматогенлардан ташкил гопа-ди- Оперматогенлар жинсий безларнинг эгрибугри каналларн нчки юзасида жойлашгав бўлади.
Етук (тухум ҳужайра билан қўшилиш қобилнятита эга) спер-матозоидлар етилнши учун оперматогеннииг рнвожланиш жараёни — сперматогенез оодир бўлиши лозимдкр. Бу жараён ўғил бола балоғатга етиши билан бошланади. Сперматогенлар тез кўпайиб спертйатоцитларнинг биринчк қаторига айланади, қисқариш давридан кейин егилиш фазаси вужудга келади. Етилиш жараенида бирин-кетик иккита бўлинади, бу одатдагк митоздан фарқ ҳилади ва меозис номи билан юритилади. Бу хилдаги ре-дукпион бўлинишдан кейин такомиллашган эркак жинсий ҳужачралари эяди сперматида номини олади, Бу эса мураккаб дифференциация жараённ натижасида бут>'нлай бошқа кўршшшга — сперматозоидларга айланади.
Сперматозоидлар ип шаклида бўлади (бошча, бўйинча аа дум чадан нборат). Узунлкги 50—65 мк, бошчаск 4,5 мк бўладя.
Сперматозондлар уруғ йўлига тушгандан кейин ҳаракат қила бошлайди ва уруғ пуфакчалари ва простата безв ажратган сукх\ ликка аралашиб, шаҳват (сперма)нн ҳо<;ил қилади. Жисирқа пайтида 5—8 мл гача шаҳват ажралиб чиҳалн. Бунда айрнм ҳолларда шаҳват суюқлигида .200 дан то 500 гяллионг&ча сдер-матозоид бўлади.
Сперматозоид асосан думчаси ёрдамида ҳаракатланади Спер матозоид бир минутда 2—3 мм йўл (юсадн, Шкварсквйнинг аЙти: шича улар жинсий алоқадан кейни 1— 2 соат ичада бачадонга ўтади. Сперматозоидлар жнасий алоқа пайтида циннннг орқа гумбазидаги чукурчага (гезер1аси1ит ветет) қуЙиладн. Оргззм натижасида бачадон бўйни кенгайиб ундагк шиллш^ли ти^қин ш> соҳага чўзнлиб тушади ва аперматозоидларни шимиб оладк. Оргаэм тугагач, бачадон бўйни қисқаради ва шиллиҳли ткқин снер-матоэоидлар билан биргаликда яна бачадон бўйнн каналигэ қаитади ва ўзидаги сперматозоидларкинг бачадоага ўтишита ш-коният туғдиради. Сперматозондлар учун шпҳоряб шароит бўли-ши керак. Шунга кўра қкндагк нордон муҳит ёмон таъсир этганидан улар бу жойда тез орада ҳалок бўладн, Вачадон бўйнк каналидаги ишқорий муҳитда эса сперматозоидлар соатлаб, ҳатто бир неча кун яшашн мумкик. Сперматозоид бачадон ва унннг найчаларидаги кипримчалар (шиллиқ қават эпитгелийлари) ёрда-мида осон ҳаракат илиб, бачадон бўйнндан унинг бўшлкғига, ундан найчаларга ўтади ва ниҳоят₄ найчаларнинг ампуляр қнсмида ёки қорин бўшлиғида тухум ҳужайралар билан ўшилади. Найчаларнинг ампуляр қисмида ҳатто бир неча кун, қорин бўш лнғида 20 соатгача яшаши ва ҳаёт қобнлиятини сақлашн мум кин.