Tilshunoslikning dolzarb muammolari

So’zlashuv stilining leksik-frazeologik xususiyatlari.

So’zlashuv stilida ishlatiladigan lug’atning asosiy qismini aktiv leksik qatlam tashkil qiladi. Shuningdek, adabiy-neytral lug’atning katta bir qismi kundalik hayotdagi narsa va hodisalarni ifodalashga oid bo’lib, ular ham asosan, so’zlashuv stilida ishlatiladi. Masalan: non, osh, tuz, yer, osmon, quyosh, yulduz, kishi, bola, er, xotin, o’rtoq, oyoq, qo’l, ko’z, ota, ona, kitob, qalam, xalq, olmoq, kelmoq, uxlamoq, sen, biz, u, bu va boshqalar.

So’zlashuv stilidan kishilar faqat kundalik turmush muomalasidagina emas, balki xilma-xil sharoitlarda- uyda, ko’chada va ish joylarida ham foydalanadilar. Shuning uchun so’zlashuv stilida kundalik turmushga oid lug’atdan tashqari, siyosat, san’at, madaniyat, sport va so’zlovchining kasb-hunariga mansub xilma-xil narsa va hodisalarni ifodalovchi umumadabiy leksika ko’plab ishlatiladi.

So’zlashuv stilining asosini tashkil etuvchi umumadabiy leksika «maxsuslik» xususiyatiga ega bo’lmay, balki har qanday nutq stilida ham, turli xil faoliyat doirasida va ijtimoiy muhitda ishlatilishi jihatdan stilistik neytral hisoblanadi. So’zlashuv stilini asosan so’zlashuv bo’yog’iga ega bo’lgan leksika xarakterlaydi. Stilistik bo’yoqli so’zlashuv elementlariga oddiy so’zlashuv hamda sodda tilga oid leksika kiradi.

Oddiy so’zlashuv leksikasiga, yuqorida aytib o’tilganidek, adabiy til normalarida ko’proq ishlatiladigan so’zlar kiradi. Sodda tilga esa adabiy normaga u yoki bu darajada mos kelmaydigan leksika kiradi. So’zlashuv stili salbiy va ijobiy munosabatni ifodalovchi ekspressiv leksikaga juda boy. Masalan, bola, farzand, jujuq, churvaqa so’zlari o’zaro ma’lum semantik munosabatda bo’lib, asosan bir ma’noni anglatadi. Bulardan bola so’zi betaraf, u barcha nutq stillarida keng qo’llanadi. Farzand so’zi ko’proq kitobiy stilga xos. Jujuq esa jonli so’zlashuvga xos bo’lib, unda erkalash-suyish ottenkasi bor. Churvaqa so’zida esa stilistik bo’yoq juda aniq seziladi va bu so’zda umuman mensimay qarash ma’nosi mavjud.