Tilshunoslikning dolzarb muammolari

2-3-amaliy (4 soat)

Mavzu: O’zbek tilshunosligida stilistika bo’limini o’rganish muammolari.

REJA:

1. Oddiy va adabiy so’zlashuv stili.

2. So’zlashuv stilining fonetik xususiyatlari.

3. So’zlashuv stilining leksik-frazeologik xususiyatlari.

Hozirgi o’zbek tilining so’zlashuv stili ikki turga ajratiladi: adabiy so’zlashuv stili va oddiy so’zlashuv stili. Adabiy so’zlashuv stili tilning adabiy normalariga mos, tartibga solingan va ishlangan bo’lishi bilan xarakterlanadi. Uning tili sodda: jargon va sheva elementlaridan xolidir. Adabiy so’zlashuv stili o’z adabiy tilini bilgan kishilar uchun tanish va ma’lum bo’lgan asosiy stil hisoblanadi. Tilning adabiy so’zlashuv stili kundalik aloqa-aralashuv uchun xizmat qiladi, maktablarda va o’quv yurtlarida o’qitish ishlari shu stilda olib boriladi, undan badiiy adabiyotda juda keng foydalaniladi. Qisqasi adabiy so’zlashuv stili umumxalq adabiy tilining eng keng va universal turidir.

Oddiy so’zlashuv stili uchun esa betakalluflik bilan erkin muammo-aloqa qilish xarakterli xususiyatdir. Unda so’zlashuv nutqiga xos emotsionallik yaqqol sezilib turadi. Bu hol, ayniqsa, uning sintaktik qurilishida, lug’at boyligidan so’z tanlashida yaqqol ko’rinadi. Oddiy so’zlashuv stili tarkibiga sodda tilga xos elementlarni, ya’ni u yoki bu darajada tilning adabiy normalariga mos kelmaydigan fonetik, grammatik va leksik-frazeologik hodisalarni kiritish mumkin. So’zlashuv stilining bu ikki turi o’zining bir qator grammatik, leksik-frazeologik va fonetik xususiyatlariga ega.