Tilshunoslik nazariyasi

Namangan davlat universiteti filologiya fakulteti o'zbek tili yo'nalishi 401- guruh talabasi Nilufar Domlajonovaning " Tilshunoslik nazariyasi" fanidan

Mustaqil ishi

Mavzu: O’rto Osiyoda tilshunoslikning rivojlanishi.

Reja:

• Tilshunoslikka kirish
• Orta Osiyo tilshunosligi haqida
• O’rto Osiyoda tilshunoslikning rivojlanishiga hissa qo’shgan olimlar
• O’rto Osiyoda tilshunoslikka oid yaratilgan mashhur asarlar.

Bilamizki tilshunoslik bu tillarni o’rganuvchi fan hisoblanadi. Asosan til haqidagi uning ijtimoiy tabiati vazifasi ichki tuzulishi tasnifi muayyan tillarning amal qilish qonunlari tarixiy taraqiyoti haqidagi fan.

Umumiy tilshunoslik

Xususiy tilshunoslik

Amaliy tilshunoslik

Amaliy

Nazariy

Nazariy bilimlarni asosan amaliyotda qo’llash bilan shug’ullanadi.

Tilning strukturasini grammatikasini va uning ma’nosi semantikasini o’rganadi

IX- XII asrlarda O’ta Osiyoda milliy tafakkur yuqori darajaga ko’tarildi.

Ushbu davrlarda O’rta osiyoda ko’plab fanlar asosini yaratgan buyuk allomalar dunyoga kelgani bois bu davrni biz BIRLAMCHI UYG’ONISH DAVRI deb ham ataymiz.

Buyuk bobkalomlarimiz Abu Rayhon Beruniy Muso al xorazmiy , abu Nasr Farobiy ,Abu Ali Ibn Sino kabi qator buyuk allomalar tomonidan kimyo matematika tibbiyot musiqa tarix falsafa fanlari bo’yicha yaratilgan durdona asarlar bilan butun dunyoda e’tirof etiladi. Ushbu asarlar Arab tilida yozilganligi bois arab tilining amaliy rivojiga sezirarli ta’sir ko’rsatgan.

O’ra Osiyoda tilshunoslikning rivojlanishiga asosan yuqorida keltirilgan fanning fonetik morfologik sintaktik qurilishi so’zning ma’no xususiyatlariga oid yaratilgan allomalarning asarlari asosiy manba sifatida turtki bergan .

Asosan buyuk bobokolonimiz Alisher Navoiyning buyuk asarlarining xizmatlari beqiyosdir. Aynan Navoiygacha bo’gan davrdagi asarlar

• Ilmiy asarlar arab tilida
• Badiy asarlar fors tilida

Yaratilganligi bois O’rta Osiyo tilshunoslikining shakllanish va rivojlanish davrini 2 ta asosiy davrga ajratishimiz mumkun

Navoiygacha bo’lgan davr

Navoiydan keyingi davr

Abu Nasr Farobiy {873 – 930}

Allomamiz o’zining Fanlar tasnifi asarida fonetika morfologiya sintaksis grammatika orfografiya stilistika masalalarini yoritib bergan.

nutq tovushlarini unli –undoshga ajratadi, arab tilidagi turdosh va atoqli otlar , son kategoriyasi ,fe’l zamonlari, so’z birikmasi , va so’zlarning birikishi haqida fikrlar yuritadi.

Farobiy grammatikani to’g’ri yozish san’ati deb baholaydi so’zlarning yozish qoidalari she’r yozish o’lchovlari haqida daslabki ma’lumotlarni beradi.