Tilshunoslik nazariyasi

 

Fonologiyada distributiv metodning qo‘llanilishi. Tildagi fonemalar bir qancha tovushlarda 

namoyon  bo‘ladi.  Fonemalar  bo‘

ғ

inlar,  so‘zlar,  so‘z  birikmalari  va  frazalarning  tarkibida 

joylashgan.  Ular  har  xil  o‘rinlarda  va  holatlarda  uchraydi.  Odatda  bu  holatlar  pozitsiya  deyiladi. 

Fonemalarning har xil aytilish shartlari bo‘yicha taqsimlanishi ularning  distributsiyasi   deyiladi. 

Distributiv  tahlil  metodi  til  birliklarining  o‘zaro  joylashishi,  ularning  o‘zaro  birikish 

qonunlarini  o‘rganadi.  Distributiv  tahlil  metodi  til  tizimining  fonologik,  morfologik  va  sintaktik 

birliklarini o‘rganishda qo‘llaniladi.  

Til  birliklarining  distributsiyasi  biror  bir  birlikning  boshqa  bir  birlik  bilan  birikish  usullari 

qaerda, qaysi holda va qanday qo‘llanish doirasi yi

ғ

indisidan iborat, degan savollarga javob beradi. 

Bular distributiv tahlil metodining mohiyatini tashkil etadi. 

Bu metod til birliklarining o‘zaro joylashishi, ularning o‘zaro birikish qonunlarini o‘rganadi. 

Distributiv  tahlil  metodi  til  tizimining  fonologik,  morfologik  va  sintaktik  birliklarini  o‘rganishda 

qo‘llaniladi.  

Til  birliklarining  distributsiyasi  biror  bir  birlikning  boshqa  bir  birlik  bilan  birikish  usullari 

qaerda, qaysi holda va qanday qo‘llanish doirasi yi

ғ

indisidan iborat, degan savollarga javob beradi. 

Bular distributiv tahlil metodining mohiyatini tashkil etadi. 

YAna  bir  jihatga  e`tibor  beraylik:  bo‘

ғ

in,  ur

ғ

u  va  ohang  nutqni  ifodali  qilish  uchun 

ekspressiv  funktsiya  bajaradi.  Bu  funktsiya  tilning  stilistika  bosqichidagi    fonostilistika    deb 

ataluvchi qismida o‘rganiladi. Xususan, unli va undosh tovushlarni cho‘zib aytish, bo‘

ғ

in orttirish, 

intonatsiyaning  melodiyasi  (ohangi)  va  ur

ғ

usini  odatdagidan  ko‘ra  boshqacha  aytish  xususiyati 

fonostilistik belgilardir. 

 

6-ma`ruza: LEKSIKOLOGIYA VA SEMASIOLOGIYA 

 

R e j a : 

1.

 

Leksika va leksikologiya haqida umumiy tushuncha. 

2.

 

So‘z va uning ta`rifi. Til qurilishida so‘zning o‘rni. 

3.

 

So‘zning tovush va ma`no tomonlari. Uning tushuncha bilan aloqasi.  

4.

 

Semasiologiya – so‘z va iboralarning ma`nolarini o‘rganuvchi soha.  

5.

 

So‘z va uning ma`nosi. 

6.

 

So‘z ma`nolari o‘rtasidagi munosabatlar.  

7.

 

Omonimlar va ularning turlari.  

8.

 

5.Sinonimlar va ularning tiplari.  

9.

 

Antonimlar.  

10.

 

Tabu va evfemizmlar.