Tilshunoslik asoslari

SO‘Z TURKUMLARI
Har bir tilda so‘zlar turkumlarga ajratiladi. Bunda har xil prinsiplarga asoslaniladi. Ba’zan leksik ma’noni asosiy yetakchi belgi qilib oladilar, ba’zan morfologiyani yetakchi belgi qilib oladi.

Masalan; turkumga ajratishda rus tilida so‘zning morfologik belgilari hal qiluvchi rol o‘ynaydi, xitoy tilida esa leksik ma’no, sintaktik belgisi va gapda so‘z tartibi eng asosiy prinsip qilib olinadi.

Turkiy tillarda morfologik belgi, ayniqsa, so‘zning leksik ma’no va sintaktik xususiyati asos qilib olinadi.

Har bir tilda so‘z turkumlari til bilan bir xil vaqtda paydo bo‘lishi shart emas, har bir tilda so‘z turkumlarining soni har xil: rus tilida 10 ta, o‘zbek tilida 11 ta, ingliz tilida 9 ta, uyg‘ur tilida 8 ta.

Ot eng qadimgi so‘z turkumi. Uning eng asosiy belgisi kelishiklar bilan turlanishidir. Ba’zi tillarda ot turlanmaydi, ko‘makchilar yordamida yoki so‘zlar orqali bog‘lanadi.

Sifatlar ba’zi tillarda leksik ma’nosi va gapdagi vazifasi bilan ajralib turadi. Sifatlar asliy va nisbiy bo‘ladi.

So‘z turkumlari ikki katta guruhga bo‘linadi: mustaqil so‘zlar va yordamchi so‘zlar. Mustaqil so‘z turkumlari quyidagilar: ot, sifat, son, olmosh, ravish, fe’l. Yordamchi so‘z turkumlari quyidagilar: ko‘makchi, bog‘lovchi, yuklama.