Tillarning aralashuvi Pijinlar va Kreol tillar aloqaviy tilning vujudga kelishi

Tillarning aralashuvi Pijinlar va Kreol tillar aloqaviy tilning vujudga kelishi

Reja: 1.tillar aralashuvi 2. Pijinlar va Kreol tillar 3. Aloqaviy tilning vujudga kelishi

1.Tillar Aralashuvi

• Pijin va kreol tillar tilshunoslikda 1970-yildan boshlab
• tadqiqotchilarning e’tiborini torta boshlagan. Muloqot jarayonida
• kommunikativ vazifa qiyin bo‘lganida, suhbatdoshlar uchun o‘zaro
• tushunarli muloqot vositalari mavjud bo‘lmaganida muloqotchilar yangi
• aloqa vositasi – to‘laqonli grammatikaga ega bo‘lmagan, lug‘at tarkibi
• nihoyatda cheklangan yordamchi aralash tilni qo‘llay boshlaydilar
• Ana shunday yordamchi aralash tillar pijin va kreol tillar deb
• nomlanib, aloqaviy tillar hisoblanadi

2.Pijin tillar

• Pijin – xalqlar o‘rtasida boshqa muloqot usuli bo‘lmagan vaziyatda
• vujudga keladigan, etnik sohibi bo‘lmagan, lug‘at boyligi va ijtimoiy
• funksiyasi cheklangan, beqaror grammatik tuzilishga ega bo‘lgan
• aloqaviy til turi.

Kreol tillar

• Kreol (til) – pijin tillarning asosida shakllanadi va faoliyat jarayonida
• til egasining ona tiliga aylanadi. Pijin tildan nafaqat til egalarining
• mavjudligi, balki lug‘at boyligining kattaligi, grammatikasining turg‘unligi
• va funksiyalarining kengligi jihatidan farqlanadi
• .Yordamchi aralash tillarni o‘rganuvchi bo‘lim tilshunoslikda
• kontaktologiya yoki kreolistika, deb nomlanadi. Kreolistikaga XIX asrda
• H. Shuhardt asos solgan bo‘lsa-da, tilshunoslikda alohida soha sifatida XX
• asrning 50-yilaridan e’tiboran rivojlana boshladi. Kreolistika aloqaviy
• tillarning o‘ziga xos xususiyatlari, shakllanishi va rivojlanishi bilan bog‘liq
• bo‘lgani uchun u sotsiolingvistika sohasining tarkibiy qismlaridan biriga
• aylandi.

3.Aloqaviy tilning vujudga kelishi

• Aloqaviy til maxsus yaratilmaydi, u muloqotchi suhbatdosh tilini
• o‘rgana olmaslik natijasida vujudga keladi. Ma’lum bir tilning qisqargan
• (reduksiyalangan) shakli til prepijingiga asos soladi va u mazkur til lug‘at
• qatlamining katta qismini egallaydi. Bunday til kreolistikada leksifikator
• deb ataladi.

Prepijin tor muloqot yo‘nalishi bo‘lib, uning lug‘at boyligi bir nechta

• Prepijin tor muloqot yo‘nalishi bo‘lib, uning lug‘at boyligi bir nechta
• so‘zlar bilan cheklangan, grammatik tuzilishi o‘ta sodda ko‘rinishda
• bo‘ladi. Prepijinning fonetikasi so‘zlashuvchilarning ona tili me’yorlariga
• ancha yaqinlashgan bo‘ladi.
• Muloqotga kirishuvchilarning bu til ko‘rinishidan doimiy ravishda
• foydalanishi natijasida uning lug‘at boyligi, grammatik tuzilishi
• turg‘unlashadi va u asta-sekin prepijindan barqaror pijinga o‘tadi.

Adabiyotlar

• 1.Salikoko S.Mufwene creoles and pidgins. Тhe routledge companionto
• Sociolinguistics. Edited by Carmen Llamas, Louise Mullany and Peter
• Stockwell. –New York: Routledge 2007.
• 2. Miriam Meyerhoff. Introducing Sociolinguistics. –New York: Routledge.2006

E’tiboringiz uchun tashakkur