Tili va adabiyoti universiteti

 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. 
Jumanazarova G. Aql uzvli iboralar //Oʻzbek tili va adabiyoti. №2. Toshkent, 
2012.–b.78. 
2. 
Zahiriddin Muhammad Bobur. Boburnoma. Nashrga tayyorlovchi S.Hasanov. –
Toshkent, 2002. 
3. 
Rashidova U. Oʻzbek tilidagi somatik iboralarning semantik-pragmatik tahlili. 
(koʻz, qoʻl va yurak komponentli iboralar misolida) PhD avtoreferati. Samarqand-2018.-b.6. 
4. 
Rahmatullayev Sh. Fe’l frazeologik birliklarda mavjudlik kategoriyasi. //Oʻzbek 
tili va adabiyoti. 1963. №4 .b 36. 
5. 
Gʻaniyeva Sh. Oʻzbek frazeologizmlarning struktur tadqiqi.Toshkent-2013. –b.29. 
 
 
Alisher Navoiy asarlarida qoʻllangan kasb-hunar nomlarining leksik-semantik 
xususiyatlari 
Lexico-semantical properties of professional names used in Alisher Navoi’s works 
Muhammadaliyeva Madina Nosirjon qizi

 
Annotation:
The article describes the lexical and semantic features of professional names 
in the works of Alisher Navoi: meaning, changes in meaning, meanings and applications in 
modern Uzbek. 
Key words:
old Uzbek language, professional names, historism, archaism, historical-
etymological source, affix.
 
XII 
–
XIII asrlardan XX asr boshlarigacha amalda boʻlgan eski oʻzbek tili hozirgi oʻzbek 
tilining shakllanishi va rivojlanishi uchun asos boʻlgan.Eskioʻzbek tili lugʻat tarkibida eskirgan 
va tarixiy kasb-hunar nomlari salmoqli oʻrin tutadi. Eski oʻzbek tilida Alisher Navoiy asarlari, 
ijodi muhim oʻrin tutganligi sababli bu davr uchun uning asarlarini asos qilib oldik. 
Kasb-hunar nomlari ma`noviy guruhining tarixiy taraqqiyotinieski oʻzbek adabiy tili, 
jumladan, Alisher Navoiy asarlari misolida koʻrib chiqamiz.
Alisher Navoiy asarlarida 
adib 
soʻzi 
tarbiyachi, murabbiy, oʻqituvchi
ma`nolarini 
anglatgan: 
Ey Navoiy, uddek har dam koʻrarasen goʻshmol, 
 
Goʻyiyo sen tifli rah, charxi muxolifdur adib. 
[AlisherNavoiyasarlaritiliningizohlilugʻati, 1983, I: 34]
 
Hozirgi oʻzbek adabiy tilida esa 
adib
soʻzining yuqoridagi ma`nolari eskirgani holda 
yozuvchi 
tushunchasini anglatadi. Jonli muloqotda koʻproq
adabiy asarlar yozish bilan 
shugʻullanuvchi shaxs, yozuvchi 
ma`nosida qoʻllanadi. Masalan, 
Bizga adiblar, shoirlar, haqiqiy 
jasur kurashchilar lozim.
(Oybek, Nur qidirib). 
Hozirgi koʻzga koʻringan yirik adib va shoirlar 
shu dargoh laboratoriyasidan yetishib chiqqan kishilardir
. (X.Yodgorov, Hayot toʻlqinlari) 
[Oʻzbektiliningizohlilugʻati, 2006,1:40]. Koʻrinadiki, hozirgi oʻzbek adabiy tilida soʻzning 
ma`no tuzilishida oʻzgarish roʻy bergan.

Namangan davlat universiteti tadqiqotchisi; [e-mail]. 

---

200 
Soʻz oʻzi ifodalagan tushuncha bilan eskirgan va hozirda mavjud boʻlmagan, tarixiy, 
oʻtmishda boʻlgan narsa, voqea-hodisalarni ifodalovchi soʻzlar istorizmlar yoki tarixiy soʻzlar 
deyiladi