Tili va adabiyoti universiteti

 
Özbek dili tıp terminolojisinin gelişmesi 
Development of uzbek language medical terminology 
 
Saidnomonov Akmalxoʻja Komiljonovich

 
Abstract:
 This article is important with the ideas about the contemporary Uzbek medical 
terminology and interpretation of medical terms in Uzbek. Besides it talks about the main 
principals of formation and development of Uzbek medical terms. The author links the stages of 
formation of Uzbek medical terms to the terms of Makhmud Koshgariy’s period.
Key words: 
general Turkic, medical terminology, disease, scab, folk medicine, 
hemodialysis, antigens. 
 
Bilim dünyası, toplumsal-kültürel hayatın ve üretimin hızla geliştiği günümüzde her gün 
yeni keşiflere imzasını atmakta ve bu keşifleri ifade eden, gittikçe çoğalan kelime ve terimlere 
sahip olmaktadır. Bu bağlamda diğer dillerin yanı sıra Özbek dilinde de farklı alanlara ait 
terimler dizesi daha da zenginleşmektedir. Gelişmekte olan bu dizenin bilimsel açıdan 
değerlendirilmesi ve bir düzene sokulması, terminoloji biliminin önemli meselelerinden biridir. 
Nitekim, her alanın şekillenme ve gelişme seviyesi, bu alana ait terimlerin ne denli gelişmiş ve 
uzmanlarca değerlendirilmiş olmasına bağlıdır [Nurmanov A. Taşkent 2002: 62 – 63]. Birçok 
bilim dalının terminolojik yapısı, söz konusu bilim dalının şekillenme ve gelişme dönemine 
uygun bir şekilde devamlı olarak gelişme gösterir. Tıp terminolojisi, bu dallardan biridir. Özbek 
dili tıp terminolojisinin şekillenmesi çok eskilere iner.Tıp, insan faaliyetinin önemli bir parçası 
olarak diğer bilim alanlarından daha önce meydana gelmiştir. Örneğin, ilkel toplum insanları 
henüz konut yapma, elbise dikme ya da yemek pişirme gibileri öğrenmemişken bazı hastalıkları 
(meselâ, doğal afet ya da avlanma sırasında vücutlarında oluşan yaraları)tedavi edebiliyorlardı. 
[Kadirov A. Taşkent 2005: 7]Böyle durumlarda insanın hastalıklardan, yaralardan kurtulmaya 
çalışması doğal bir harekettir. Böylece ilk ilkel tedavi yöntemleri meydana gelmiştir. İnsanlar 
keşfettikleri tedavi yöntemleriyle birbirlerini iyileştirmeye çalışmışlardır. Doğal olarak bu 
süreçte tedavi yöntemlerine, tedavide kullandıkları bitkilere ve maddelere ad vermişlerdir. 
Bunun sonucunda da tıp terminolojisi meydana gelmiştir.
Doğu, insanlığın ilk gelişme ocağı sayılır. Diğer bilim dalları gibi tıp ilmi de ilk önce 
Doğu’da meydana gelmiştir [Kadirov A. Taşkent 2005: 7]. 
Doğu tıbbını dünyaya tanıtan ünlü bilim adamları, hekimler ve düşünürler çok olmuştur. 
Özellikle