Tili va adabiyoti universiteti

aδaq, ayaq, 
ayağ 
variantlari zikr etilgan semani anglatish uchun xizmat qilgan: 
Zaiflärni urğanlar İδi azza va 
jallanï āzārlağanlar aδaq alğan... 
(249r12); 
Ul üzümni sïqïp suwïn ayaqğa salïp malikkä ayaq 
tuturdïm 
(88r14); …
Miŋ sanlïğ harir, idiš ayağlar… 
(148r18). Qutbning “Xusrav va Shirin” 
hamda “Nahjul farodis” asarlarida aδaq, ayaq shakllari koʻzga tashlanadi: ...
Taqï xamr aδaqï 
tutmaqdïn tärk qïldï 
(NF,133a11); 
Saqïkar elgi ham taldï ayaqdïn 
(XSh,42b2). 
Ayaq
leksemasi 
oʻzbek adabiy tilida kuzatilmasa-da, Tojikiston Respublikasida yashovchi laqaylar shevasida 
qoʻllanishini “Oʻzbek xalq shevalari lugʻati”dan bilib olish mumkin(OʻXShL,14).Ushbu soʻz 
qadimgi turkiy tildagi “oʻyilgan joy” ma’nosini bildirgan 
ağ 
otining 
ay
shaklidan “kichik” 
semasini ifodalovchi 
-(a)q
qoʻshimchasi bilan hosil qilingan degan koʻz qarash yoʻq emas 
(OʻTEL,1,250). 
Mahmud Koshgʻariyning “Devonu lugʻotit turk” asarida 
avut
(I,111), 
abut
“hovuch, 
siqim” ma’nosini anglatgan: 
Bir abut neŋ
(I,85).Leksema ilk bor “Oltun yorugʻ” yodnomasida 
adut shaklida qoʻllanilgan: 
Ayača aš bermiš adutča suv tutmïš… - 
bir kaft hajmicha ovqat, bir 
hovuch miqdorida suv bermoq(DTS,14). Yusuf Xos Hojibning “Qutadgʻu bilig” dostonida avuč: 
Uqušsuz kiši avučča titik
- aqlsiz, nodon kishi bir hovuch axlatga oʻxshaydi (DTS,70), avut 
(DTS,71), “Tafsir” va XIV asr Xorazm manbalarida avuč shakli qayd etiladi: 
Bir avuč ušaq taš 
tutdï taqï…yüziŋä atdï
(115b1); 
Bir avuč topraqdïn yarattï
(XSh,117b13).
Sāmiriy ul tofraqdïn 
bir avuč alïb saqlamïš erdi
(QR,126r4). Alisher Navoiy asarlarida atama “hovuch”, “chapak” 
ma’nolarida ishlatilgan (NAL,478). Bundan koʻrinadiki, XV asrga kelib atamaning ma’nolari 
kengaygan. Mazkur istiloh Janubiy Xorazm shevasida