Tili va adabiyoti universiteti

“Товарищ”
– “tovar + esh”, ya'ni “tovar oʻrtoq”, tovar-mol vositasida birga ish qiladigan 
sherik. Е.N.Shipova oʻzining «Словарьтюркизмоврусскомязыке» nomli kitobida boshqa 
turkiyshunoslarga tayanib buni qayd etgan [Шипова, 1976: 323]. Bu soʻz tarjimasi oʻzbek tilida 
oʻrtoq, oshna, joʻra, ogʻayni, sherik
kabi ma’nolarga ega. 
“Айва”
– behi. Rus tiliga koʻchgan bu soʻz qadimda turkiy tilda 
avya
boʻlgan. “Devonu 
lugʻatit turk”da shu shaklda keltirilgan. Tovushlar oʻrni almashgan, metateza hodisasi roʻy 
bergan. Xuddi: yogʻmir – yomgʻir, supra – surpa kabi. 
“Кирпич”
– gʻisht. Buni Koshgʻariy oʻz asarida koʻrsatgan: 
kerpich – kirpich, gʻisht. 
Bishigʻ kerpish – pishiq gʻisht.
[МаҳмудКошғарий, 1960: 424].Xorazm shevalarida 
karpich 
deb 
hozir ham ishlatiladi. Adabiy tilimizdagi gʻisht – forsiycha. Navoiy hazratlari har ikkisini ham 
qoʻllagan: 
Lab-balab ul may bila xumi sipehr, 
Ogʻzidagʻi kirpich anga xishti mehr.
(“Hayrat ul-abror) 
“Штаны” 
– ishton. Rus tilidagi bu soʻz ham turkiylar (oʻzbek) tilidan oʻzlashgan. 
Koshgʻariy lugʻatida qayd etilgan: їshtonlandї – ishtonli boʻldi, ishton kiydi. är їshtonlandї – 
odam ishton kiydi [МаҳмудКошғарий, 2013: 212]. 
“Ich kiyim, ishton” ma’nosining Turfon matnlarida 
ich toʻn
birikmasi bilan anglashilishi 
««Древнетюркский словарь»da oʻz aksini topgan. Demak, ishton ich toʻndan kelib chiqqan, 
ya'ni ichdan keyiladigan toʻn.
“Кибитка” 
– bu soʻz rus tilida 
soyabon arava; oʻtov; arava soyaboni; paxsa uy
kabi 
ma’nolarni anglatadi. Yusuf Xos Hojibning “Qutadgʻu bilig” asarida 
kebit
soʻzi uchraydi. 

---

149 
“Devonu lugʻatit turk”da 
kebit
– 
ichkilik doʻkoni, mayxona
deb izohlangan [МаҳмудКошғарий,
1960: 338]. Devonni nashrga tayyorlagan Solih Mutallibov “rus tilidagi 
kibitka
soʻzi shu 
kebit 
soʻzidan boʻlsa kerak”, deydi. Bu soʻzning asli turkiy ekanligi koʻpgina rus turkologlari 
tomonidan e'tirof etilgan. Hozirgi ba'zi oʻzbek shevalarida, xususan, Xatirchi tumani aholisi
jonli tilida 
chogʻroq uycha
ma’nosida uchraydi.