Tili va adabiyoti universiteti

 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. MAA – Mahmud Zamaxshariy. Muqaddamatu-l-adab. OʻzFA Adabiyot muzeyi, 
qoʻlyozma, №202. 
2. MAB – Mahmud Zamaxshariy. Muqaddamatu-l-adab. OʻzFA Sharqshunoslik instituti, 
qoʻlyozma, № 2699. 
3. MAV – Mahmud Zamaxshariy. Muqaddamatu-l-adab. OʻzFA Sharqshunoslik instituti, 
qoʻlyozma, № 3807. 
4. MAG – Mahmud Zamaxshariy. Muqaddamatu-l-adab. OʻzFA Sharqshunoslik instituti, 
qoʻlyozma, № 1497. 
5. DTS – Древнетюркский словарь. – Л.: Наука, 1969. 
6. SUYA. – Фазылов Э.И. Староузбекский язык. Хoрезмийские памятники XIV 
века. – Т. 1-2. – Т.: ФАН, 1966, 1971. 
7. ARSl – Баранов Х.К. Арабско-русский словарь. – М.: Русский язык, 1977. 
8. OʻTIL - Oʻzbek tilining izohli lugʻati. – M.: Russkiy yazik. 1991. 
9. ANATIL – Alisher Navoiy asarlari tilining izohli lugʻati. T. 1-4. – T.:Fan, 1983-1985. 
10. POPPE – Поппe Н.Н. Монгольский словарь “Мукаддимат ал-адаб”. – Ч. 1-3. – 
М. – Л. АН ССР, 1938-1939.
11. QJ – Al-Qamus al-jadid. Tunis. 1985. 
12. DLT – Mahmud Koshgʻariy. Dеvonu lugʻotit turk. T. 1-3. – T.: Fan, 1960-1961, 
1963.
13. RSL – Радлов В. Опыт словаря тюркских наречий. Т. 1-4; 1893-1911. 
14. RPRSl – Рубинчик Ю. Персидско-русский словарь Т. 1-2. – М.: 1970.
 
 
 
«Boburnoma» – oʻzbek tili gidronimiyasining noyob tarixiy manbasi 
“Boburnoma”-a unique historical source of uzbek language hydronymy 
 
Uluqov Nosirjon Muhammadaliyevich

Annotation:
The article describes the variants, lexical-semantic, etymological features of 
hydronyms in the work of Zahiriddin Muhammad Babur Boburnoma.
Key words:
hydronym, hydronymic indicator, variant, phonetic variant, etymological 
interpretation, ring etymology. 
 
Oʻzbekiston gidronimiyasi qadimiy manbalarga ega. «Avesto», Mahmud Koshgʻariyning 
«Devonu lugʻotit-turk», Zahiriddin Muhammad Boburning «Boburnoma», Abu Tohirxoʻja ibn 
Abu Sa'idxojaning «Samariya», Abu Rayhon Beruniy, Yoqut al-Hamaviy, Sharofuddin Ali 
Yazdiy, Hofizi Abru, Hofiz Tanish al-Buxoriy, Mahmud ibn Vali, Is’hoqxon Ibratning tarixiy 

Filologiya fanlari doktori, Namangan davlat universiteti professori, e-mail: [e-mail] 

---

141 
asarlari vatanimiz toponimiyasini, jumladan, gidronimiyasini oʻrganishda muhim tarixiy manba 
boʻla oladi. 
Zahiriddin Muhammad Boburning «Boburnoma» asari XV asr oxiri – XVI asr 
boshlaridagi Oʻrta Osiyo, Afgʻoniston va Hindistonning tarixi, geografiyasi, etnografiyasi, 
oʻsimlik va hayvonot olami, xalqi, odamlarining kasb-kori, tili va boshqa xususiyatlari haqida 
bebaho ma'lumotlarni oʻzida mujassam etgan manbadir. Shuningdek, «Boburnoma» Fargʻona 
vodiysi toponimiyasini, jumladan, gidronimiyasini oʻrganishda muhim tarixiy manba 
hisoblanadi. Asarda Fargʻona vodiysi hududiga xos 
Margʻinon, Axsi // Axsikat // Axsikent, 
Arxiyon, Karnon, Koson, Navkand, Pop qoʻrgʻoni, Sayram, Gʻavo, Pishxoron, Gʻaznayi 
Namangan
kabi toponimlar keltirilgan. Jumladan,
 Aylamish daryosi, Andijon suvi, Xoqon arigʻi, 
Xoʻjan suyi, Sayhun // Sirdaryo // Ars suyi, Sang suyi, Koson suyi, Xoqon arigʻi
singari 
gidronimlar haqida ham ma'lumotlar kuzatiladi [Bobur, 1: 336].
Boburning «Boburnoma» asarida Oʻrta Osiyo, Hindiston va Afgʻoniston toponimiyasiga 
mansub yuzlab gidronimlar geografik, tarixiy va lisoniy jihatdan tavsiflangan. Asarda oʻzbek 
adabiy tili va uning sheva, lahjalariga xos, toponimlar tarkibida uchraydigan 
rud,suv, ariq, 
daryo, hovuz, koriz, band, jilgʻa
kabi gidronimik indikatorlar tilga olingan. 
«Boburnoma»da