Tili va adabiyoti universiteti

Naturmorfik nomemalar 
Ijobiy ottenka 
Salbiy ottenka 
Qimmatbaho 
tosh, buyum va 
modda nomlari 
Billur 
Billurday sof 
- 
Gavhar 
Gavharday bebaho 
- 
Marvarid, dur 
Marvaridday 
tizilmoq, 
durday yaltiramoq 
- 
Yoqut 
Yoqutday qizil (yanoqqa 
nisbatan) 
- 
Zumrad 
Zumradday tovlanmoq 
- 
Kumush
Kumushday tovlanmoq 
- 
Marjon
Marjonday 
tizilmoq 
(tishga nisbatan) 
- 

---

92 
Oltin
Oltinday bebaho 
Oltindek sargʻaymoq 
Olmos
Olmosday keskir 
- 
Sadaf
Sadafday oppoq 
- 
Poʻlat 
Poʻlatday pishiq 
- 
Metin
Metinday mustahkam 
- 
Ohanrabo
Ohanraboday tortmoq 
- 
Simob
Simobday beqaror 
Mis
Misday yaltiramoq 
- 
Marmar
Marmarday silliq (yuz, 
badan va hk.) 
- 
Kesak
Kesakday hissiz 
Loy 
Loyday 
yumshoq 
(xarakterga nisbatan) 
- 
Koʻmir 
Koʻmirday qora (yuzga 
nisbatan) 
Munchoq
Munchoqday qora 
- 
Makon 
va 
zamonni, tabiat 
hodisalarini 
ifodalovchi 
nomemalar 
Kun
Kunday yorugʻ 
- 
Tun
Tunday qora (qosh, soch, 
koʻz va hk.) 
- 
Oftob
Oftobday yorugʻ 
- 
Olov, otash 
Olovday joʻshqin, 
Otashday yonmoq 
- 
Muz
- 
Muzday sovuq 
Qor
Qorday oppoq 
- 
Yomgʻir 
Yomgʻirday sof, mayin 
- 
Kamalak, yoy 
Kamalakday 
egilgan 
qoshlar 
Kamalakdek 
egilgan 
qomat 
Momaqaldiroq, 
chaqmoq 
Chaqmoqday chaqnamoq Momaqaldiroqday 
gumburlamoq 
(ovozga 
nisbatan) 
Par
Parday yengil 
- 
Paxta
Paxtaday oq 
- 
Nuqra
Nuqraday tovlanmoq 
- 
Jadvalda keltirilgan oʻxshatishlar nafaqat oʻzbek tili lingvomadaniyatiga, balki ingliz 
lingvomadaniyatiga ham birday xos hisoblanadi. Chunonchi, 
In olden times when wishing still 
helped one, there lived a king whose daughters were all beautiful, but the youngest was so 
beautiful that the sun itself, which has seen so much, was astonished whenever it shone in her 
face.
(A fairy tale. The Frog Prince) jumlasida podshohning qizi nihoyatda goʻzal ekanligi, 
yuzlari quyoshday nur sochishi haqidagi mubolagʻali metafora aks etgan. Yoki mashhur ingliz 
romanlaridan biri Margaret Mitchelning “Shamollarda qolgan hislarim” asari bosh qahramoni 
Skarlett Oʻharaga berilgan ta’rifda ham xuddi shunday naturmorfik metaforani kuzatishimiz 
mumkin: 
Her eyes were pale green without a touch of hazel,starred with bristly black lashes and 
slightly tilted at the ends. Above them, her thick black brows slanted upward, cutting a startling 

---

93 
oblique line in her magnolia-white skin-that skin so prized by southern women and so carefully 
guarded with bonnets, veils and mittens against hot Georgia suns. 
(Margaret Mitchel. Gone with 
the wind, 3.) Ingliz lingvomadaniyatida goʻzallikni ifodalashning metaforizatsiya usuli oʻzbek 
lingvomadaniyatidagichalik faol emas. Bu xalq muloqot vakillari kimningdir tashqi koʻrinishini 
toʻgʻridan toʻgʻri ifodalashni lozim koʻradi. Va shunga muvofiq ingliz badiiy uslubini oʻzbek 
badiiy uslubichalik yorqin metaforizatsiyaga boy deb boʻlmaydi. Oʻzbek tili Navoiy iborasi bilan 
aytganda, nihoyatda boy va murakkab til. Bu jihatdan ingliz tili ancha sodda va gʻarib koʻrinadi. 
Religiomorfik metaforalar diniy qadriyatlar, mifik timsollar vositasida goʻzallik 
konseptini ifodalash uchun xizmat qiladi. Ertaklardagi hur-u gʻilmon, pari-paykar, farishta-yu 
maloikalar aynan diniy qadriyatlar mahsuli sifatida vujudga kelgan. Ayni paytda ular eski turkiy
til davrlaridan boshlab mumtoz adabiyotda obraz goʻzalligini tavsiflovchi an’anaviy goʻzallik 
oʻxshatishlari qatoriga kirib qolgan.