Tili va adabiyoti universiteti

Nima, nima?
 
(Doʻq:Kelishi kerak edi) (Choʻlpon. “Kecha va kunduz”).
2
. -Choʻyanboy Qulmonovning kuni boshingga tushib qolmasin tagʻin? 
- Nima-a?
 
(Boshimga tushib qolishini xohlayapsanmi?) (Sh.Boʻtaev. “Shoʻrodan qolgan 
odamlar”). 
3
. 
Nimaga endi
, faqat bola-chaqani soʻraydi
? (Soʻramasin, bola-chaqani, boshqa 
narsani soʻrasin) (T.Murod. “Oydinda yurgan odamlar”). 
Nimaga
 manavi dangʻillama uyini soʻramaydi? 
(Soʻrasin, dangʻillama uyini) (T.Murod. 
“Oydinda yurgan odamlar”). 
4
. 
Nimaga 
 uxlaysan?
(Uxlama). T.Murod. “Oydinda yurgan odamlar”). 
5. 
Nima?
 Tuhmat deysanmi?
(Tuhmatmas) (Oʻ.Hoshimov. “Mehmon otangdan ulugʻ”). 
6
. - Menga qarang, - dedim anchadan buyon oʻylab yurgan gapimni aytib. –Pullaringizni 
opkelib kassangizga topshirsam qutulamanmi? 
- 
Nima?
(Qutulolmaysiz
)- rejissyor sochlarini shu qadar shiddat bilan silkidiki, 
elkasidan choʻgʻ sachrab ketgandek boʻldi.
(Oʻ.Hoshimov. “Men, buvam va rangli televizor”). 
Nima
komponetli soʻroq gaplarning pragmatik mazmun ifodalash doirasi ancha keng 
hisoblanadi. Takror holda qoʻllangan ushbu komponentli dialogik nutqda, aksar holda
aniqlashtiruvchi ma’no emas, balki keskin reksiya tipidagi bir qancha subyektiv-hissiy ma’nolar 
berilishini guvohi boʻlamiz. Ular qatorida norozilik, gʻazab, mensimaslik, doʻq, poʻpisa qilish 
kabi emotiv holatlar uchraydi. Ushbu ma’nolar, albatta, nutqiy vaziyat va kontekst bilan uzviy 
bogʻlangan. Biz keltirilgan misollar orqali berilgan mavzuga qisqacha toʻxtalib oʻtdik. Mazkur 
mavzular doirasida qilinajak tadqiqotlar hali oldinda. Chunki “gapdan anglashiladigan mazmun 
bilan subyekt munosabati pragmatikaga daxldor. Nutqiy akt, indikativ boʻlmagan soʻzlar, 
kontekst, nutqiy vaziyat, soʻzlovchi shaxsi kabi tushunchalar lingvistik pragmatikaning markaziy 
tushunchalari sanaladi.” [Nurmonov., Hakimov, 2001: 57]. Ushbu hodisalarni oʻrganish, til 
tilsimlarini ochishga xizmat qilibgina qolmay, balki uning sarhadlarini yanada ketgaytirishi ham
shubhasizdir.