Tili va adabiyoti universiteti

Hamal keldi, amal keldi
oddiy 
folklorizmini epigraf sifatida keltiradi. Bu folklorizm romanning asosiy mazmuni va gʻoyasini 
ixcham va loʻnda oʻzida aks ettirgan; 
2) 
“Ikki oʻt oʻrtasida” she’rida epigraf sifatida boshqa tilda yozilgan asardan misol 
keltirish orqali intertekstuallik yuzaga kelgan: 
“Meжду двух огней”. (Ruscha bir asardan);
3) 
Epigraf pozisiyasida muallifning oʻz izoh matnlarini keltirish orqali: 
1934 yilda 
Moskovda yuqori maktabni bitirgan oltmish yigitimizga bagʻishlangan 
(“Oltmishlarga” she'ri). 
Italiya-Habashiston urushi. Kuch-quvvat, urush qurollari va boshqa asbob-uskunalarga 
qaraganda Italiyani “fil”, Habashistonni “qil” desa boʻladi. Italiya fashizmi toʻymas ajdar-ku! 
Shunday boʻla turib butun dunyoga qiyqiriq soladiki: “Dod, Habashistonning dastidan! Meni 
yeyman deydi!” Munaqa fashistlarcha harakatlar koʻproq darrandalar orasida boʻlardi va 
oʻshalarga kelishardi. Nomlari ham “darranda”, axir, ularning! Shu darranda kayfiyatini 
mashhur rus maqolchi shoiri Krilov yaxshi tasvir qiladi. Biz shuning tarjimasini beramiz.
(“Boʻri bilan qoʻzichoq” she'ri).
4) 
Epigraf pozisiyasida she'riy parchalar keltirish orqali: 
“Kundalik daftarim”. 
“Dahr bir selobdir mulhaq fano daryosina, Bizda-sargardoniz ul seloba dushmish xoru xas. 

---

297 
Chirkinur xoru xas ul seloba oʻldikcha ravon, Yetmadan daryo rohat mumkin oʻlmaz bir 
nafas...”
Fuzuliy.
(“Somon parcha” she'ri). 
5) 
Epigraf pozisiyasida nasriy parchalar keltirish orqali
: ...Biz olam kitobini yanglish 
oʻqiymiz-da, “U bizni aldaydir”, – deymiz. R. Tagor.
(“Gʻaflat” she'ri). 
6) 
Epigraf pozisiyasida murakkab folklorizm, ya'ni rivoyat keltirish orqali: 
Semiramis-Semiramida. Semiramis-Kaldoniva – osuriylar xurofotida ma'buda sanalib yurgan 
bir qiz. Bosh tomoni qiz, tanasi baliq boʻlgan emish. Onasi uni tuqqandan keyin qamishzorga 
tashlangan, unda uni kaptarlar oʻsdirib, parvarish qilganlar. Shu uchun ismi kaptar ma'nosida 
Semiramis qoʻyilgan. Qal'alar fath etgan, koʻp urushlar koʻrgan, Hindistonga qadar borgan bir 
fotiha emish. Misrda bir parixonga fol ochdirgan, oʻsh foli toʻgʻri kelib, oxirda suvga tushib 
yoʻq boʻlib ketgan emish. Oʻrniga oʻgʻli podshoh boʻlgan. Oʻzi kechalari dengizga choʻkar. 
Kunduzlari hukm surar ekan. Bir rivoyatda Semiramis turk qizi boʻlib, Eron podshohlaridan 
mashhur Kayxusrav-Kirni oʻldirgan emish.
(“Kaptar” she'ri) 
Badiiy matndagi intertekstuallik faqat sarlavha yoki epigraf pozisiyasida qoʻllangan oʻzga 
matn yoki uning qismlariga koʻragina emas, balki matnning bevosita oʻz ichiga ana shunday 
intermatnlarni kiritish natijasida ham voqe boʻladi. [Yoʻldoshev, 2019: 115]
Allyuziv nomlar ham badiiy matnga kiritilganda intertekstuallikni yuzaga keltiradi. 
Choʻlponning asarlarida 
Chin-Mochin, Shom, Nishopur, Nil, Misr Zardusht, Kleopatra, 
Sulaymon, Azroil, Ajina, Dajjol, Shayton, Ajdar, Pari, Dev, Majnun, Kayxisrav
kabi koʻplab 
allyuziv nomlardan foydalangan:
Keng, erkin, hur Mojariston,
Yovlarning kirishi birlan
Boʻldi bir qaro zindon,
Oʻltirdi taxtga shayton...
(“Hukm kunida”)
Xulosa oʻrnida shuni aytish mumkinki, intertekstuallikni hosil qiluvchi lisoniy birliklar 
koʻp va xilma-xil. Intertekstuallik badiiy matnning ta'sirchanligini oshiradigan estetik-ekspressiv 
hodisa boʻlib asarning qaysi oʻrnida kelishiga koʻra, qanday birliklardan tashkillanishiga va 
qanday badiiy niyatni ifodalashiga koʻra turlarga boʻlinadi. Bu hodisani teran oʻrganish va uning 
mohiyatini mukammal ochib berish uchun koʻplab ilmiy tadqiqotlar kerak boʻladi.