Til tarixi ma’ruza matni

MUQIMIY TILIGA RUS TILINING TA`SIRI 
Muqimiyning  satirik  asarlarida  32  ta  ot  turkumiga,  2  ta  sifat,  bittadan 
ravish, yuklama va fe`l turkumiga oid qo`llangan. 
Bunda ot turkumiga oid so`zning ko`proq bo`lishi bir tildagi ikkinchi tilga 
predmet bilan birga kirib kelgan so`zlarning o`zlashishini ko`rsatadi. 
Muqimiy asarlari tiliga rus so`zlari asosan og`zaki nutq orqali kirib kelgan. 
CHunki rus tili va rus tili orqali kirgan so`zlar shu davrda qanday talaffuz qilingan 
bo`lsa,  shundayligicha  olingan.  Masalan,  o`rus,  kantur,  zavut,  kupes,  chut(schyot), 
uez,  poliska  (politsiya),  purjina,  klaska,  pristun,  kalush,  meshin,  piyon  (p’yaniy) 
doxtur, vogun, bo`lis, ishtiron, zakun, zakalat (zaklad), dabirnas. 
Rus  tilidan  qabul  qilingan  ba`zi  so`zlar  ma`nosi  kengaytirilgan.  Masalan, 
vagun so`zi poezd ma`nosida qo`llangan:  
Sur`at ilak xayr ulusdin etib  
Borlig`i ham xayriyat uldi vog`un.  
Samovar so`zi choyxona ma`nosida qo`llangan: 
Takyalab charlar, samovaru oqar suv xush havo.  
Muncha ham serob ekan, obod olding oxunim. 
Muqimiy  rus  tilidan  kirgan  ayrim  so`zlarda  o`zbekcha  so`z  yasovchi 
affikslar qo`shib yangi so`zlar hosil qilgan: 
Moshinachiga berub, tiktirmaganda barvaqt  
Sovuq havo, Muqimiy ojiz, yamon, afandim. 
SHunday so`zlarga tiligrafchi, purjinali kabi so`zlarni ham keltirish mumkin. 
Ruscha  so`zlardan  shaxs  nutqini  individuallashtirish  maqsadida  ham 

---

 
129 
foydalangan.  Bunday  maqsadda  seychas,  durrak,  pajalista,  poshol,  piyonista  kabi 
so`zlarni qo`llagan. 
Topib mardiktrini-seychas yuring  
Pojalista- der edi-emdi turing. 
Muqimiy  tomonidan  qo`llangan  ruscha  so`zlarning  ayrimlari  hozirgi 
tilimizda adabiy til normasiga aylangan bo`lsa, ayrimlari kabul qilingan emas.