Til ijtimoiy hodisa. Fonetika

 

 

                                                           

6

  

George Yule.  The Study of Language.  CAMBRIDJE  UNIVERSITY PRESS.   2010,  2-6-betlar. 

---

4-§. Til va tafakkur 

 

 Tafakkur  –  bu  fikrlash  deganidir.  Inson  gapirishdan  oldin  o‗ylaydi,  fikrlaydi. 

―Avval  o‗yla,  keyin  so‗yla‖  degan  maqol  bejiz  yaratilmagan.  Demak,  til  va 

tafakkur  o‗zaro  chambarchas  bog‗liqdir.  Tafakkur  borliqning  ongda  aks  etishi 

bo‗lsa,  til  tafakkurning  muayyan  belgilar    (masalan,  tovushlar)  orqali  ifoda 

qilinishidir. Buni quyidagi chizmada aks ettirish mumkin: 

 

 

Yuqoridagi  maqolda  fikrning  so‗zdan  oldin  kelishiga  ishora  qilingan.  Borliq 

dastavval  so‗zlovchi  ongida  fikr  shaklida  namoyon  bo‗ladi,  keyin  bu  fikr  so‗zlar 

vositasida gapga aylanib, tinglovchiga yetkaziladi. Tafakkur va tilning o‗xshash va 

farqli tomonlari bor. O‗xshashligi: 

1. Til ham, tafakkur ham insonga xos.  

2. Har ikkalasi ham borliqni aks ettiradi. 

3. Har ikkalasi ham bir paytda paydo bo‗lgan. 

Farqlari: 

1.  Tafakkur  birliklari  tushuncha,  hukm,  xulosa  hisoblansa,  til  birliklari  so‗z, 

birikma va gapdir.  

2. Tafakkurni mantiq fani o‗rgansa, tilni tilshunoslik o‗rganadi. 

3. Turli millat vakillari bir xil fikrlashlari mumkin, lekin ular o‗z fikrlarini har xil 

tillarda ifodalaydilar.  

Tafakkur  va  til  bir-birisiz  mavjud  bo‗la  olmaydi,  chunki  til  bo‗lmaganida 

insonning  tafakkuri  yuzaga  chiqmagan  bo‗lar  edi.  Xuddi  shuningdek,  tafakkur 

bo‗lmasa,  tilga  hech  qanday  ehtiyoj  yo‗q.  Biz  bu  o‗rinda  til  deganda  fikrni 

ifodalovchi  har  qanday  vositani  nazarda  tutyapmiz:    kar-soqovlarning  imo-ishora 

tili,   yo‗l harakati belgilari va boshqalar ham shu jumlaga kiradi.