Til ijtimoiy hodisa. Fonetika

Borliq

 

Tafakkur

 

Til

 

---

ko‗rinishidagi  qolip  tilga  tеgishli  bo‗lsa,  nutqda  shu  qolip  asosida  son-sanoqsiz 

gaplar tuzish mumkin: “Mеn ukamni ko„rdim // Sobir akasiga yordamlashdi // Salim 

opasidan eshitdi...” Bu esa shu nutqning yaratuvchisiga bog‗liqdir.  

Tilshunos  olim  Shavkat  Rahmatullayev  til  qurilishida  uning  ikki  holatini  -    lison  va 

nutq  tushunchalarining  farqlanishi  haqida  yozadi.  ―Lison,  -  deb  yozadi  olim,  -  kishi 

miyasidagi  til  xotirasi  qismida  mavjud  til  birliklaridan  va  ulardan  foydalanish 

qoidalaridan iborat boylik. Nutq esa ana shu boylikdan foydalanish jarayoni va shunday 

jarayonning hosilasi‖

8

. Olimning fikricha, bu juftlikda nutq asosiy rol o‗ynaydi, chunki 

tildagi  hodisalar  dastlab  nutqda  yuzaga  keladi  va  keyinchalik  lisonga  ko‗chadi.  O‗z 

navbatida bu hodisa lisondan nutqqa olib chiqiladi

9

.  

Til  va  nutq  tushunchalari  ikkita  har  xil  hodisalarni  ifodalamas  ekan,  ularni  bir-

biriga  qarama-qarshi  qo‗yish  mumkin  emas,  chunki    hodisani    shu  hodisaning 

namoyon bo‗lishiga qarama-qarshi qo‗yib bo‗lmaydi.