Tikuv 1-123 (2013). P65

6-BOB
. YASHIRIN BAXYALI ÒIKUV
MASHINALARI
Òikuvchilik sanoatida bir iðli yashirin
zanjirsimon baxya mashinalari va ikki iðli
yashirin moki baxya mashinalari ishlatiladi.
Bir iðli yashirin zanjirsimon baxyaning tuzi-
lishi 98-rasmda ko‘rsatilgan. Rasmda ko‘ri-
nishicha, materialning ustki buklangan qis-
mini igna teshib o‘tgan, ostki qismini esa
igna qisman ilib olgan, ya’ni material ostki
qismining yuzasida baxyaqator ko‘rinmaydi.
Bundan tashqari, halqa a
1 
material ichidan
o‘tkazilib, halqa a
2
ning harakat chizig‘iga to‘g‘rilab qo‘yiladi.
Bunday baxyaqator ko‘ylaklar etagini, astarlar chetini qayirib
tikishda, adið qaytarmasini, ostki yoqani qavishda, shim ostini
bukib tikishda va hokazoda ishlatiladi. Bir iðli zanjirsimon baxya-
qator tez so‘kiladigan bo‘lsa ham bundan qo‘rqmaslik kerak, chun-
ki bunday baxyaqator detallar orasida yashiringan bo‘ladi. Ilgari
ikki iðli yashirin moki baxyaqator ustki yoqani ostki yoqaga
ulash va yolg‘on qaviq hosil qilish uchun ishlatilar edi. Hozir
bunday baxyaqatorlardan kam foydalaniladi.
6.1. BIR IPLI ZANJIRSIMON YASHIRIN BAXYA
HOSIL BO‘LISHI
Halqa hosil qilishda egik igna (1), igna ðlastinasi (2) tagidagi
bo‘rttirgich va ikkita teðki, chalishtirgich (3) va reyka (4) qatna-
shadi (99-rasm). Òikuvchi ðedalni bosib ko‘ðrikchani tushiradi va
teðkilar ustiga o‘ngini ðastga qaratib materiallarni qo‘yadi. Shunda
teðkilar materiallarni igna ðlastinasi (2) ga (99-a rasm) qisadi,
bo‘rttirgich esa materiallarni igna ðlastinasining o‘yig‘idan bo‘rttirib
chiqaradi. Igna (1) chaðdan o‘ngga harakatlanib ustki materialni
teshib o‘tadi, ostkisini esa qisman ilib oladi. Bu ðaytda chalish-
tirgich (3) tikuvchi tomonga suriladi.
Igna (1) chaðga 2–3 mm harakatlanganda halqa hosil bo‘ladi,
chalishtirgich (3) ning shoxchalari shu halqaga kiradi (99-b rasm).
Igna (1) materiallardan chiqadi (99-d rasm), chalishtirgich (3)
esa o‘ngdan chaðga yoy bo‘ylab harakatlanib, igna halqasini
kengaytiradi va uni ignaning harakat chizig‘iga to‘g‘rilab qo‘yadi.
Shu ðaytda reyka (4) ðastga tushib materiallarni bir baxya bo‘yi
suradi, shunda bo‘rttirgich materiallarni bo‘rttirishdan to‘xtaydi.
98-rasm. 
Bir ipli
zanjirsimon baxya.
a
2
a
1

---

169
Kengaygan halqa chalishtirgichning, materiallar halqa chalishtirgich-
ning yoy bo‘ylab harakatlanishi, materiallar esa tikuvchidan nariga
surilishi natijasida baxyaqatorga ko‘ndalang turib qoladi.
Igna (1) yana o‘ngga harakatlanib (99-e rasm) chalishtirgich
(3) shoxchalari orasidan o‘tadi va o‘zining birinchi halqasiga kiradi.
Chalishtirgich (3) tikuvchidan nariga harakatlanadi.
Igna (1) bo‘rttirgich igna ðlastinasi o‘yig‘idan bo‘rttirib chiqaril-
gan materiallarni teshib o‘tadi (99-f rasm). Shunda oldingi baxya
dastlabki marta tortiladi, shuningdek, g‘altakdan kerakli ið chu-
vatiladi.
Chalishtirgich (3) yoy bo‘ylab chaðdan o‘ngga harakatlanadi
(99-g rasm). Igna (1) o‘ng chekka holatga qaytadi, chalishtirgich
(3) esa tikuvchi tomonga harakatlanadi. Igna (1) materiallardan
chiqqan ðaytda baxya uzil-kesil tortiladi.
Shundan keyin jarayon takrorlanadi.
99-rasm. 
Bir iðli zanjirsimon yashirin baxya hosil bo‘lishi.
1
2
3
3
3
1
3
1
3
1
3
a
1
e
b
f
g
d
4
4
3
4
4
4
4

---

170