Tijorat banklarida kreditlashni tashkil etishning nazariyhuquqiy asoslari Iqtisodiyot tarmoqlarini rivojlantirish va shu asosda bozor iqtisodiyotiga bosqichma-bosqich o‘tib borishda aylanma mablag‘lar muhim o‘rin tutadi

4.
Tijorat banklari, ularning vazifalari, turlari va iqtisodiyotdagi roli.
"Tijorat banklari" atamasi bank rivojlanishining dastlabki bosqichlarida, asosan banklar savdo-sotiq, tovarlar almashinuvi va to'lovlarni amalga oshiradigan davrda paydo bo'lgan. Asosiy mijozlar savdogarlar edi (savdo - tijorat, shuning uchun "tijorat banklari" nomi). Banklar tovar ayirboshlash bilan bog'liq transport, saqlash va boshqa operatsiyalarni kreditlashdi. Sanoat ishlab chiqarishining rivojlanishi bilan ishlab chiqarish tsiklining qisqa muddatli kreditlash operatsiyalari vujudga keldi: aylanma mablag'larni to'ldirish, xom ashyo va tayyor mahsulotlar zaxiralarini yaratish, ish haqini to'lash va hk. Kreditlash shartlari asta-sekin cho'zilib bordi, bank resurslarining bir qismi asosiy vositalarga, qimmatli qog'ozlarga va boshqalarga investitsiya kiritishda foydalanila boshladi. Boshqacha aytganda, "tijorat" atamasi asl ma'nosini yo'qotdi. Bu bankning "ishbilarmonlik" xususiyatini, uning faoliyat turidan qat'iy nazar barcha turdagi tijorat agentlariga xizmat ko'rsatishga yo'naltirilganligini anglatadi.
Zamonaviy tijorat banklari - korxona va tashkilotlarga, shuningdek aholiga bevosita xizmat ko'rsatuvchi banklar bank tizimining asosiy bo'g'inidir. Mulkchilik shaklidan qat'i nazar, tijorat banklari iqtisodiyotning mustaqil sub'ektlaridir. Ularning mijozlar bilan munosabatlari tijoriy xarakterga ega. Tijorat banklari faoliyatining asosiy maqsadi daromadlarni ko'paytirishdir.
Rossiya Federatsiyasining bank qonunchiligiga binoan, bank jismoniy va yuridik shaxslardan mablag'larni jalb qilish, ularni o'z nomidan va o'z mablag'lari evaziga to'lash, to'lash, tezkorlik shartlari va mijozlar nomidan hisob-kitob operatsiyalarini amalga oshirish huquqiga ega bo'lgan kredit tashkilotidir. Belarusiya Respublikasi Bank kodeksi bankka quyidagi ta'rif beradi: "bank - bu quyidagi operatsiyalarni birgalikda amalga oshirishning mutlaq huquqiga ega bo'lgan yuridik shaxs: jismoniy va (yoki) yuridik shaxslarning mablag'larini depozitlarga (depozitlarga) jalb qilish; jalb qilingan mablag'larni qaytarish, to'lash va muddatlilik shartlariga ko'ra o'z nomidan va o'z hisobidan joylashtirish; jismoniy va yuridik shaxslarning bank hisobvaraqlarini ochish va yuritish. Shunday qilib, tijorat banklari mijozlarga cheklangan miqdordagi moliyaviy operatsiyalar va xizmatlarni amalga oshiradigan maxsus nobank kredit tashkilotlaridan ajratib turadigan mijozlarga keng qamrovli xizmatlarni taqdim etadilar yoki taqdim etishlari kerak. Bankdan farqli o'laroq, kredit tashkilotlari faqat ma'lum operatsiyalarni amalga oshiradilar. Tijorat banklari, birinchi navbatda, o'ziga xos kredit tashkilotlari sifatida faoliyat yuritmoqdalar, ular bir tomondan vaqtincha bo'sh fermer xo'jaliklari mablag'larini jalb qiladilar; boshqa tomondan, ular jalb qilingan mablag'lar hisobidan korxonalar, tashkilotlar va jamoatchilikning turli moliyaviy ehtiyojlarini qondiradilar.
Tijorat banklari foyda olish maqsadida kredit kapitali harakatini tashkil etuvchi kredit va bank tizimining institutidir. Faoliyat maqsadi sifatida maksimal foyda olish tijorat banklarining o'ziga xos xususiyati hisoblanadi.