Tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarish bu pul mablag’larini

yigirma besh foizi
miqdorida 
maxsus zaxira shakllantirishi lozim. 
Sifati ―qoniqarsiz‖ deb tasniflangan aktivlarga xos barcha xususiyatlarga ega 
bo’lib, mavjud sharoitda aktivlarning to’liq qaytarilishini shubha ostiga va kam 
ishonchli qilib qo’yadigan aktivlar sifati ―shubhali‖ deb tasniflanadi. Bunda 
yo’qotishlar ko’rish ehtimoli yuqori bo’lgan, lekin ayrim ijobiy omillari mavjud 
bo’lgan aktivlar sifati sharoit oydinlashguncha ―umidsiz‖ deb tasniflanmaydi. 
4. Quyida keltirilgan omillardan hech bo’lmaganda bittasi mavjud bo’lsa, 
aktivlarning sifati ―shubhali‖ deb tasniflanadi: 

―qoniqarsiz‖ aktivlarning hech bo’lmaganda birorta ko’rsatkichi, 
shuningdek ayrim boshqa salbiy tavsiflari mavjud bo’lsa (bozorda oson sotiladigan 
ta’minotning mavjud emasligi yoki ta’minlanmagan aktivlarning mavjudligi yoxud 
qarz oluvchining bankrot deb e’lon qilinishi); 

yaqin kelajakda aktivning qisman to’lanish ehtimoli mavjud bo’lsa; 

asosiy qarz va foizlar bo’yicha 90 kundan ortiq lekin, 180 kundan 
oshmagan muddati o’tgan qarzdorlik mavjud bo’lsa. 
Tijorat banki sifati ―shubhali‖ deb tasniflangan aktivlar uchun ularning 
qaytarilmagan asosiy qarz (qoldiq) summasining e
llik foizi
miqdorida maxsus 
zaxira shakllantirishi lozim. 
Shartnomada belgilangan muddatda qaytarilmagan yoki qaytmasligidan 
dalolat beruvchi omillar yoki alomatlar mavjud bo’lgan hamda qaytmaydigan yoki 

---

96 
qiymati juda pastligi tufayli hisobini balansda aktiv sifatida yuritilishi maqsadga 
muvofiq emas deb baholanadigan aktivlar sifati ―umidsiz‖ deb tasniflanadi. 
Bunday tasniflash aktivlarda umuman hech qanday tugatiladigan qiymat mavjud 
emasligini bildirmaydi. Biroq, tijorat banklari o’z balanslarida bunday aktivlarning 
hisobini yuritishni davom ettirishlari maqsadga muvofiq emas. Tijorat banki 
tomonidan ta’minotga olingan mulkni sotish orqali bunday qarzdorlikni bartaraf 
etish yoki uni qaytarish choralari qo’llanishi lozim. 
5. Quyida keltirilgan omillardan hech bo’lmaganda bittasi mavjud bo’lsa, 
aktivlarning sifati ―umidsiz‖ deb tasniflanadi: 

aktivlarni undirilishi sud jarayonida bo’lsa; 

qarzdor va lizing oluvchidan undirilgan, garovga qo’yilgan mol-mulkka 
bo’lgan huquqlardan foydalanish yo’li bilan tijorat banki tomonidan balansga 
qabul qilingan kundan boshlab uch oy muddatda sotilmagan va bank faoliyatini 
kengaytirish uchun sotib olingan binodan ikki yil mobaynida foydalanilmagan 
hamda bank faoliyati uchun ortiq foydalanilmay qo’yilgan paytdan boshlab bir yil 
mobaynida sotilmagan bo’lsa; 

aktivlarning to’lash muddati uzaytirilgan bo’lsa; 

asosiy qarz va foizlar bo’yicha 180 kundan ortiq kunga muddati o’tgan 
qarzdorlik mavjud bo’lsa. 
Tijorat banki sifati ―umidsiz‖ deb tasniflangan aktivlar uchun ularning 
qaytarilmagan asosiy qarz (qoldiq) summasining