Tibbiyot instituti talabalari uchun

7.7. Transportdan jarohatlanish sud tibbiyoti ekspertizasi va voqea sodir 
bo’lgan joyni kuzatishning o’ziga xos xususiyatlari
Voqea sodir bo’lgan joyni kuzatish xususiyatlari
Avtomobil yoki temir yo’l transportidan jarohatlanishda sud tibbiyoti eksperti 
ishtirokida voqea sodir bo’lgan joyni kuzatishni o’z vaqtida va sifatli o’tkazish 
ko’pincha yo’l transport hodisalarini muvaffaqiyatli o’rganishga bog’liq. Bunda 
murdadan tashqari, transport vositalari, u bilan to’qnashgan predmetlar va voqea 
sodir bo’lgan yo’l qismi (temir yo’l polotnosi) majburan ko’zdan kechiriladi. 
Ammo kuzatish qatnashchilari kelguniga qadar voqea sodir bo’lgan joyda murda 
va transport vositasi har doim ham bo’lmasligi mumkin. Shaharlarda murda tezlik 
bilan olinadi, avtomashina (ko’pincha shahardan tashqaridagi magistrallarda) 
yashirilishi, poezd esa, odatdagidek, grafik bo’yicha o’z yo’lini davom ettirishi 
mumkin. Bu, o’z navbatida, ko’zdan kechirishni qiyinlashtiradi, ammo bunda 
bunday hollardan voz kechish yaramaydi.
Murdani ko’zdan kechirishda uning transport vositasiga nisbatan holati, 
132

---

uning izlari, rels tarmoqlari; murdaning vaziyati; kiyimlarida transport izlari 
(g’ildirak protektori tamg’asi izlari va boshqalar), bo’yoqlar, shisha bo’lakchalari, 
yog’lovchi moddalar, yo’ldagi ifloslanish qavati zarrachalari borligiga alohida 
ahamiyat beriladi. Ayniqsa, kiyimidagi g’ildirak protektori tamg’asini to’lig’icha 
yozish va suratga olish, undagi ifloslanish-changlanish qavatlarini ko’rsatish 
muhim ahamiyatga egadir, chunki ular murdani tashish paytida yo’qolib ketishi 
mumkin. Bundan tashqari, murda dog’larining o’zgarish darajasi, tashqi 
jarohatlanishlarning xarakteri va joylashgan joyi o’rganiladi. Temir yo’l transporti 
hodisalarida bo’laklarga bo’lingan odam tanasi qismlarini temir yo’l polotnosining 
ancha uzoq masofasida (ba’zan bir necha o’nlab kilometr masofada) topish 
mumkin.
Transportni (avtomashinalar, poezd, mototsikl) ko’zdan kechirish, albatta, 
sud tibbiyoti eksperti ishtirokida amalga oshirilishi zarur. Bunda avtomashinada 
uning odam tanasiga urilish izlari: tirnalishlar, kuzovning deformatsiyasi va 
jarohatlanishi, bo’yoqlarining ko’chib ketishi, ifloslanish yoki chang qavatining 
ko’chishi, fara va fara tagi, kabinalar shishalarining sinishi ko’zga tashlanadi. 
Bunday izlarni jabrlanuvchi tanasidagi izlar bilan solishtirish keyinchalik 
transportning qaysi qismi bilan urilganligi to’g’risidagi savolni echishda yordam 
beradi. Ayniqsa, ekspertning o’rni kam ko’zga tashlanuvchi ashyoviy dalillar: 
qonning izi, soch, bosh miya bo’lakchalari, teri tagi kletchatkasi, kiyimlarni 
uzilgan bo’lakchalarini topishda kattadir. Bular avtomashina va poezdning har xil 
joylarida topilishi mumkin. Qishda bu zarrachalar transportning metalldan 
yasalgan qismlariga yopishib muzlab qoladilar va uzoq muddatda saqlanadilar.
Yo’lda (temir yo’l polotnosi) transport vositasining izlari, uning harakat 
yo’nalishi, tormozlanish va to’xtash izlari, shuningdek, har xil qismlari va 
detallari: (urilish paytida ajralgan) shisha bo’lakchalari, bo’yoq zarrachalari, 
gaykalari, ag’darilgan yuk va boshqalar ko’zga tashlanadi. Bundan tashqari, yo’lda 
jabrlanuvchi tanasidagi kiyim bo’laklari va oyoq kiyimlari, qon izlari, organ va 
to’qima bo’lakchalari, sudralish izlari kuzatilib, bular transportni odam tanasi bilan 
to’qnashgan joyi va transportning harakat yunalishini aniklashda yordamlashadi. 
133

---

Voqea sodir bo’lgan paytda topilgan yuqorida keltirilgan ma’lumotlar murdada 
topilgan jarohatlanishlarning sodir bo’lish mexanizmi to’g’risidagi savolni 
echishda ko’maklashadi. Voqea sodir bo’lgan joyni ko’zdan kechirish jarayoni 
suratga olinadi va uning reja-sxemasi tuziladi.