Tibbiyot instituti talabalari uchun

Uchish halokatiga bog’liq ishning holati va marhum ekipaj a’zolari 
hujjatlarini o’rganish va tanishish.
Sud tibbiyoti ekspertining ma’lum bir 
maqsadga qaratilgan tekshiruv o’tkazishida uchish maqsadining xarakteri, vaqti, 
halokat joyi va holati, avariya holati sodir bo’lishi paytida uchuvchi va ekipaj 
a’zolari harakatining holati to’g’risidagi ma’lumotlarni bilishi muhim ahamiyatga 
egadir.
Bundan tashqari, ekipaj a’zolarining uchishdan oldingi sog’liq holati, 
shikoyatlarini bilish ham alohida ahamiyat kasb etadi. Bunday ma’lumotlarni 
tibbiyot hujjatlari va har xil shaxslar (xizmatdoshlar, qarindoshlar) ni so’roq 
ma’lumotlaridan olish mumkin. Shuni hisobga olish kerakki, uchish paytida ekipaj 
a’zolarining sog’lig’ini yomonlashuvi ba’zan aviatsion halokatining eng muhim 
sabablaridan biri bo’lishi mumkin.
147

---

Ekspertiza xulosa tuzish bilan tugallanadi. Xulosada uchish halokati 
voqealari, ekipaj a’zolarining uchishdan oldingi holati haqida ma’lumotlar, ba’zan 
hayotiy jarayonlarni ta’minlashda samolyotda texnik ekspertiza ma’lumotlari 
(kislorod, ventilyatsiya va boshqalar), o’ziga tegishli va laboratoriya 
tekshiruvlarining natijalari haqidagi holatlar aniq ko’rsatilishi kerak.
Ekspert xulosasi (savollarga javoblar) kengaytirilgan xarakterda va 
asoslangan bo’lishi kerak. Agar ayrim savollarga javob berishning imkoniyati 
bo’lmasa, ekspert buning sababini ko’rsatishi zarur.
148

---

IX-BOB. O’TKIR VOSITALAR BILAN JAROHATLANISH
O’tkir predmetlar o’tkir kesuvchi yoki o’tkir uchli bo’ladi. Ularda bunday 
xususiyatlar borligi va jarohat etkazilish usuliga qarab, barcha o’tkir predmetlar 
odatda quyidagi turlarga bo’linadi:
1)kesuvchi;
2)chopuvchi;
3)sanchuvchi;
4)sanchib-kesuvchi;
5)arralovchi vositalar.
Bunday bo’linish qandaydir darajada shartli bo’lib, bitta predmetning o’zi 
har hil maqsadlarda foydalanishi mumkin. Masalan, og’ir xanjar yoki ov pichog’i 
ham kesuvchi, ham chopuvchi yoki sanchib-kesuvchi qurol sifatida ishlatilishi 
mumkin.
O’tkir vositalar bilan jarohatlanishning tipik belgilaridan biri yaralar hosil 
bo’lishidir. Bu vositalarning turi va ta’sir qilish mexanizmiga ko’ra kesilgan, 
chopilgan, sanchilgan, sanchib-kesilgan va arralangan yaralar farqlanadi. Sud 
tibbiyoti amaliyotida ko’pincha sanchib-kesilgan yaralar kuzatiladi.