Tibbiyot instituti talabalari uchun

17.3. Noma’lum odamning suyak qoldiqlariga qarab murda shaxsini aniqlash
Suyak qoldiqlarini sud tibbiyotida tekshirish no’malum odam shaxsini 
xarakterlovchi belgilarni topish orqali aniqlaniladi. Bunda suyaklar va suyak 
qoldiqlarini turlarga aloqaddorligi; ekspertizaga taqdim qilinadigan suyaklarni bir 
yoki bir necha skeletga bog’liqligini bilish; qaysi irqqa bog’liqligi, jinsi, yoshi va 
suyak qoldiqlarini tekshiriluvchi odamning bo’yi, suyaklarida qandaydir individual 
belgilar (tug’ma etishmovchiliklar, kasalliklar, jarohatlanish belgilari va boshqalar) 
borligi to’g’risidagi qator savollar birin ketin echilishi zarur. Agar qidiruv 
jarayonida suyak qoldiqlari aniq bir odamning murdasiga aloqadorligi taxmin 
qilinsa, suyak qoldiqlarini tekshirishda topilgan belgilar bilan noma’lum yo’qolgan 
odamning suyak qoldiqlarini solishtirish orqali (tibbiyot hujjatlari, fotosurat, 
rentgenogramma va boshqa tergov yo’li bilan topilgan ma’lumotlar) ekspert 
620

---

shaxsni o’xshashligi to’g’risidagi savolni echadi, ya’ni suyak qoldiqlarini aniq 
shaxsga aloqadorligini belgilaydi.
Shaxsni jinsi, yoshi va bo’yini aniqlash ekspertizasida barcha hollarda suyak 
qoldiqlari ko’zdan kechiriladi.
Suyagiga qarab jinsini aniqlash
faqat suyakning shakllanishi 
tugallanganidan keyingina amalga oshirilishi mumkin. Bunda har xil suyaklardan 
foydalaniladi. Agar ekspertning ixtiyoriga katta odamning to’liq skeleti taqdim 
qilingan bo’lsa jinsini qo’laygina aniqlash mumkin. Alohida suyaklardan kalla va 
chanoq suyaklari muhim ahamiyatga egadir.
Erkaklar kalla suyagini xotinlarnikidan farqi kalla tuzilishining shakli va 
xarakteri, shuningdek kallasining absolyut va nisbiy kattaligi, ayrim qismlarining 
xususiyatlariga qarab aniqlaniladi. Ayollar kallasiga qaraganda erkaklarning kallasi 
katta, gumbazi va asosi ham ancha yirik bo’ladi. Mushaklarni birikuvchi joylari 
ham egri-bugri, notekis, burchaksimon shaklda keng rivojlanganligi ko’rinadi. 
Erkaklarda qosh usti suyaklari yoyi ancha rivojlangan bo’lsa, ayollarda esa 
peshona va tepa o’siqlari yaqqol ko’zga tashlanadi. Erkaklarda kallaning 
so’rg’ichsimon qismi kuchli rivojlangan, pastki jag’i katta o’lchamli, burun-
peshona burchagi aniq ko’zga tashlanuvchan, ko’z olmasi ancha pastda ko’pincha 
to’g’ri burchakli shaklda bo’lib, yuqori qismi o’tmas va qalinlashgan bo’ladi.