Tibbiyot instituti talabalari uchun

15.13. Homila va chaqaloqlar murdasini sud tibbiyotida tekshirish
15.13.1. Homila va chaqaloqlar murdasini tekshirishda echiladigan asosiy 
masalalar
Homila va chaqaloqlar murdasini tekshirish murdani kesib ko’rish 
qoidalariga hamda maxsus savollarni echilishiga ko’ra ham kattalarnikidan keskin 
farqlanadi. Bunda odatda tergov organlari sud tibbiyoti eksperti oldiga quyidagi 
savollarni qo’yadi:
1. Tug’ilgan bola chaqaloqmi?
2. U etilganmi?
3. Ona qornida yashash davomliligi qanaqa?
4. Bola tirik yoki o’lik tug’ilganmi?
5. Chaqaloq yashash qobiliyatiga egami?
6. Tug’ilgandan keyingi hayotining davomliligi qanaqa?
7. Chaqaloqqa kerakli yordam ko’rsatilganmi va u parvarishlanganmi?
8. Chaqaloq o’limining sababini ko’rsating?
506

---

Chaqaloqlikni aniqlash.
Sud tibbiyotida chaqaloqlik to’g’risidagi 
tushuncha klinik tushunchadan farqlanadi.
Sud tibbiyotida chaqaloqlik deb, bola tug’ilgandan keyin 1 sutkagacha 
yashash qobiliyatiga aytiladi. Bu o’z navbatida bola o’ldirishning yuridik 
tushunchasi bilan bog’liq.
Sud tibbiyotida bola o’ldirish deganda onasi tomonidan o’z bolasini tug’ish 
paytida birdaniga o’ldirib qo’yishi yoki tuqqandan keyin qisqa davr ichida o’ldirib 
qo’yishi tushuniladi.
Akusherlar chaqaloqlik tushunchasini bola tug’ruqxonada tug’ilib to 
tug’ruqxonadan chiqib ketgangacha bo’lgan, ya’ni kindik tizmchasini 
tushgunigacha o’tgan vaqtni (6-7 kun) tushunsa, pediatrlar esa undan keyingi 
davrdan to 3-4 haftaga bo’lgan oraliqni hisoblaydilar.
Sud tibbiyotida chaqaloqlik belgilariga demarkatsion xalqasiz kindik 
tizimchasining bo’lishi, tug’ma shish, birlamchi axlat (mekoniy), tanasida 
pishloqsimon qoplama va toza qonning izini bo’lishi kiradi (111-rasm).
Kindik tizimchasi-shnursimon organ bo’lib, homilani yo’ldosh bilan 
bog’lovchi vosita hisoblaniladi va bu orqali homila-yo’ldosh qon aylanilishi 
amalga oshiriladi. Etilgan chaqaloqda odatda uning uzunligi 50-60 sm bo’lib, 
qalinligi 1,5-2 sm ni tashkil qiladi.
Demarkatsion xalqasiz nam suvli yo’ldoshning borligi chaqaloqlikni 
shubhasiz isbotlovchi belgisi hisoblanadi.
Tug’ma shish homilaning chiqadigan tomonida, ko’pincha boshi yoki 
dumbasi va tuxum xaltasida joylashib, u yumshoq to’qimalarga seroz suyuqligi va 
qonni shimilishidan hosil bo’ladi. Kesib ko’rilganda tug’ma shish ilvillagan, 
sarg’imtir-qizg’ish tusli holda ko’zga tashlanadi va bu 2-3 kun ichida so’rilib 
ketadi. Agar boshi kuchli va uzoq vaqt qisilgan bo’lsa, bunda kalla suyagi usti 
pardasining tagiga qon quyilishi mumkin. Bunday jarohatlanishga kefalogematoma 
deyiladi va bu ham kattaligiga qarab 2-4 haftada so’rilib ketadi.
507

---