Tibbiyot instituti talabalari uchun

115-rasm. Chaqaloq murdasi kalla suyaklari gumbazini kesish usuli: 
a – kesishni boshlanishi; b – kalla gumbazi suyaklarida 
hosil bo’lgan teshiklar.
Hosil bo’lgan teshikda bosh miya yarim sharlari ko’rinadi. Ko’zdan 
kechirilgach ular ajratib olinadi. Buning natijasida katta o’roqsimon o’simtasi, 
miyacha chodiri va venoz sinuslarining yaxshi ko’rinishi ochiladi. Chaqaloqning 
bosh miyasi suvga boy bo’lgani uchun juda yumshoq konsistentsiyali, shuning 
uchun ham uni tekshirishdan oldin 3-5 kunga formalinning 5 foizli eritmasiga 
solinishi zarur. Ichki tekshirish orqa miya kanali va orqa miyani tekshirish bilan 
tugallanadi.
Shunday qilib, chaqaloqlar murdasini kesib ko’rish kattalarnikidan keskin 
farqlanadi. Bu quyidagilardan iborat:
1. Chaqaloq murdasini kesib ko’rishdan oldin rentgenografiya qilinadi. 
Bunda o’pkasida va oshqozon ichaklarida havo borligi aniqlaniladi 
(Dilon sinamasi).
2. Agar kattalarni o’ligi pastki jag’idan kesilsa, chaqaloqlarniki pastki 
labidan kesiladi, chunki bu davrda og’iz bo’shlig’ida har xil yot jismlar 
(latta, paxta, ro’molcha va boshqalar) topilishi mumkin va qon quyilishlar 
yaxshi aniqlaniladi.
3. Kattalarni murdasini kesib ko’rishda uchta bo’shliqni tekshirilishi shart 
bo’lsa, chaqaloqlarni o’ligini tekshirishda bundan tashqari umurtqa 
pog’onasi va orqa miyasi tekshirilishi zarur.
4. Chaqaloqlarni o’ligini tekshirishda tiriklik sinamalari-o’pka sinamasi va 
519
а
б

---

oshqozon sinamasi, albatta, o’tkaziladi.
5. Chaqaloqlarni kallasini kesib ko’rishning o’ziga xos xususiyatlari 
mavjud.
Qo’shimcha tekshiruv usullaridan ko’pincha gistologik va serologik usullari 
qo’llaniladi. Ichki organlardan tashqari, mikroskop tagida kindik tizimchasi, kindik 
xalqasi, tug’ma shish va yo’ldosh ham tekshiriladi. Murda qonining guruhlarga 
aloqadorligi aniqlanilishi zarur. Agar kindik xalqasida yallig’lanish holati 
kuzatilsa, kindik qon tomirlaridagi narsalardan bakteriologik tekshirish uchun 
olinadi.