Tibbiy kimyo javoblari

 

 

137) 

Сирт ходиса. Сирт энергия.

 

Kimyo

viy va biologik sistemalar tarkibiy qismlarining o`zaro ta’sirlashuvi aksari

yat hollarda ularning sirt yuzalarida sodir 

bo‘ladi. Bunday ta’sirlashuvning o‘ziga xosligi geterogen sistemalarda yakkol kuzatiladi va sirt yuzalarida joylashgan 

molekulalarning xususiyati bilan belgilanadi. Sirt yuzasida joylashgan zarrachalar fazaning ichki hajmlaridagi 

zarrachalardan o‘zining sirtga nisbatan joylashganligi, energetik holati (solishtirma energiyasi) hamda zichligi, 

qovushqoqligi va boshqa xossalari bilan  farqlanadi. Bularning hammasi sirt energiyasining nisbatan katta qiymatga ega 

ekanl

igini ko‘rsatadi hamda sirt tarangligi paydo bo‘lishiga sabab bo‘ladi .  Sirt yuzasida joylashgan molekulalarining 

qo‘shni (ichki va tashqi muhit) molekulalar bilan ta’sirlashuvi s

istemaning ichki hajmida joylashgan aynan shu turdagi 

molekulaning ta’sirlashuvidan farqli bo‘ladi. Fazaning ichki muhitida joylashgan molekula va qo‘shni zarrachalarning 

o‘zaro ta’sirlashuvlari esa bir xil bo‘ladi. Natijada bu ta’sirlashuvlar o‘zaro mutan

osiblashadi. Bundan farqli ravishda 

fazaning sirtqi yuzasida joylashgan mole

kulalarga bo‘lgan ta’siri turlicha bo‘ladi: ichki muhit (suyuq faza) 

molekulalarining ta’sir kuchi tashqi muhit (gaz) molekulalarining ta’siridan ancha yuqori bo‘ladi. Natijada bu 

molekulaga 

suyuq fazaning bosimiga teng bo‘lgan kuchlar ta’sir etadi va ular

 molekulaning fazaning ichki muhitga qarab intilishiga 

(tortilishiga) sabab bo‘ladi . Sirt yuzasida sodir bo`ladigan hodisalarga sirt hodisalari deb aytiladi. Sirt hodisalariga faz

alar 

chegarasida sodir buladigan hodisalar va fazalarning o‘zaro ta’siri tuf

ayli yuzaga keladigan hodisalar kiradi. Sirt hodisalari 

---

@Mahmud_Yazdanov                                                   

Mahmud Yazdanov

     

[phone]  

biologiya va tibbiyotda katta ahamiyatga ega.Bunga sabab ko‘pgina biologik jarayonlar ya’ni fermentativ reaksiyalar, 

oqsillar sintezi va boshqa reaksiyalar fazalar sirtida borishidir. Har qanday tirik 

organizm ko‘pgina sirt farqlaridan iborat. 

Masalan hujayralar sirti, hujayra yadrolari sirti, kolloid zarrachalar sirti, protoplazmalar sirti va qolaversa organizm bilan 

tashqi muhit orasidagi sirt farqi. Sirt hodisalarining organizm faoliyatida ahamiyati juda katta. Masalan sirt hodisalari 

tufayli organizmdagi yog‘larning harakati va hazm bo‘lishi holat kislotalari yordamida boradi. Sirt hodisalari qatorida 

sorbsiya jarayonlari al

ohida o`rinni egallaydi. 218 Sorbsiya (lotincha «sorbeo») 

- so`zidan olingan bo`lib, yutaman, 

so`raman ma`nosini bildiradi. Mexanizmidan qat`iy nazar bir moddaning (sorbtiv) ikkinchi modda (sorbent) bilan 

so`rilishi sorbsiya deyiladi. Sordsiyani mexanizmi bo`yicha adsorsiya, absorsiya, hemosorsiya va kapillar kondensatsiyaga 

bo`li

shadi. Sirt energiyasining qiymati sirt yuzasiga to‘g‘ri proporsionaldir.1 kg modda sirtiga solishtirma sirt deb aytiladi. 

Agar 1 kg temir bo‘lagining solishtirma sirti qiymati ≈0,015m2 bo‘lsa, ammiak sintezida ishlatiladigan temir 

katalizatorining solisht

irma sirti ≈10000 m2 /kg ga to‘g‘ri keladi. Mana shu ikkala holatda sirt hodisalarining bir biridan 

farki yaqqol ko‘rinadi. Solishtirma sirtni yana hamma zarrachalar umumiy sirtini

ng maydalashga uchragan modda 

hajmiga nisbati bilan ham topiladi.   

                                                                               S

0

 = 

𝑆

𝑉

                           

Solishtirma sirt S

0

 

moddaning maydalanish, ya’ni disperslanish darajasiga to‘g‘ri proporsionaldir. Disperslanish darajasi 1 

kg moddadagi zarrachalar soni bilan aniqlanadi.