Tibbiy kimyo 1 qism 22 09 2019. indd

19.3. Kolloid eritmalarni tozalash  

usullari

Kolloid  eritmalarni  tozalashda  quyidagi  usullardan  foydala­

niladi: 

• Dializ usuli;

---

1-kurs talabalari uchun darslik

440

• Elektrodializ;

• Kompensatsion dializ va vividializ;

• Ultrafiltratsiya usuli.

Dializ  usulida  qoʻllanadigan  yarim  oʻtkazuvchan  membra­

na dializ membranasi deb nomlanadi. Membrana katta boʻlmagan 

molekulalarni,  ionlarni  hamda  erituvchi  molekulalarini  oʻtkazadi, 

lekin kolloidlarga oʻxshash yirik zarrachalarni ushlab qoladi. Dializ 

– bu yarimoʻtkazgich membranali moslama yordamida kolloid erit­

malarni elektrolit ionlari va boshqa kichik molekular moddalardan 

tozalash usulidir.

Kolloid  eritmalarni  tozalashda  devori  yarimoʻtkazgich  tabi­

atiga  ega  boʻlgan  maxsus  moslama  ichiga  kolloid  eritmalar  joy­

lashtiriladi.  Bu  moslama  distillangan  suv  oqib  turadigan  idishga 

joylashtiriladi. Natijada kolloid eritmadagi oʻlcham qiymati kichik 

boʻlgan zarrachalar yarimoʻtkazgichli membrana devoridan suv ha­

jmiga oʻta boshlaydi. 

Bu esa kolloid eritmaning tozalanishiga olib keladi. 

Dializ usulining noqulay tomonlaridan biri uning uzoq davom 

etishidir. Ba’zan bu usulda kolloid eritmalarni tozalash bir necha 

hafta davom etadi.

19.2-rasm. Zarrachalarning membranadan oʻtishi

Ο Na 

+,

 Cl

­

 va glyukozaga oʻxshash eritma zarrachalari 

Ο Oqsil va kraxmalga oʻxshash kolloid zarrachalar

---

Tibbiy kimyo / 1  

441

Elektrodializ. Bu usul elektrodializatorlar yordamida olib bo­

riladi. U mohiyati jihatidan dializ usuliga oʻxshash boʻladi. Elek­

trodializning  dializdan  farqi  –  kolloid  eritmalarni  elektrmaydoni 

ta’sirida juda tez (minutlar va soatlar davomida) tozalanishidir. 

Buning  uchun  elektrodializator  uchta  kameraga  ajratiladi.  Oʻrta­

ga  joylashgan  va  devorlari  yarimoʻtkazgich  membranadan  iborat 

kameraga kolloid eritma, uning ikki tomonidagi kameraga esa dis­

tillangan suv quyiladi. Suvli kameraga elektrodlar tushirilib, ularga 

doimiy  tok  manbayi  ulanadi.  Natijada  oʻrta  kameradagi  kationlar 

katod joylashgan kameraga, anionlar esa anod joylashgan kameraga 

oʻta boshlaydi. Bu esa kolloid eritmaning tozalanishiga olib keladi.