Tibbiy kimyo 1 qism 22 09 2019. indd

13.3. Oksidimetrik titrlash usullari

Hajmiy analizning oksidlanish-qaytarilish reaksiyalariga asos-

lanib, moddalar miqdorini aniqlash usuliga oksidlanish-qaytarilish 

(redoksidimetrik yoki oksidimetrik) usuli deb aytiladi. Ular qatoriga 

permanganatometriya, yodometriya, xromatometriya kabi usullarni 

kiritish mumkim.

Barcha oksidlanish­qaytarilash usullari ishlatiladigan asosiy tit­

rantning xossasiga koʻra, bir necha turga boʻlinadi. Masalan: per­

manganat ioni (MnO

4

­

) yordamida oksidlashga asoslangan usulga 

permanganatometrik, molekular yod yordamida oksidlanishga yoki 

yod ionlari J

­

 bilan qaytarishga asoslangan usulga yodometrik, xrom 

(VI) birikmalari (Cr

2

O

7

2 ­

, СrO

4

2­

) yordamida oksidlashga asoslan­

gan usulga xromatometrik, askorbin kislotasi yordamida qaytarish­

ga asoslangan usulga – askorbinometrik, titan (III) birikmalari yor­

damida qaytarishga asoslangan usulga titanometrik usul deyiladi va 

hokazo. 

Oksidlanish­qaytarilish  usuli  dorivor  preparatlarni  klinik  va 

sanitariya­gigiyenik  jihatidan  tekshirishda  keng  qoʻllanadi.  Per-

manganatometriya titrlash usuli bilan siydikdagi siydik kislotaning, 

qon zardobidagi kalsiy ionining miqdorini, qonda qand moddasi va 

boshqalarni  aniqlash  mumkin.  Ushbu  usulda  kaliy  permanganat­

ning  oksidlovchilik  xossasidan  foydalanib  asosan  qaytaruvchilar 

miqdori  aniqlanadi,  ammo  almashinish  usulidan  foydalanilganda 

oksidlovchilarni miqdorini aniqlashda ham ishlatilishi mumkin. 

Yodometrik titrlash usulida qaytaruvchilar hamda oksidlovchi­

lar miqdori aniqlanadi, bu esa titrimetrik analizning ushbu usulidan 

keng foydalanish imkonini beradi. Bu usul bilan eritmalarda alde­

gid va keton guruhlarni, atseton, xinon, antipirin, vodorod peroksid, 

suv dagi erkin xlor, mis (Il) nitritlar va boshqalar miqdori aniqlanadi. 

Oksidlanish­qaytarilish usullari ham kislota­asosli titrlash usul­

lari kabi ilmiy tekshirish va ishlab chiqarish laboratoriyalarida keng 

qoʻllaniladi.  Bu  usullar  turli  xil  anorganik  va  organik  moddalar, 

---

1-kurs talabalari uchun darslik

292

metallorganik  birikmalar,  monomerlar,  polimerlar,  mineral  oʻgʻit­

lar, dorivor moddalar, oziq­ovqat mahsulotlari tarkibidagi u yoki bu 

modda miqdorini aniqlash imkonini beradi. Bu usullardan ikkitasini 

permanganatometrik va yodometrik usullarni koʻrib chiqamiz.