Tibbiy kimyo 1 qism 22 09 2019. indd

9.2. Brensted-Lourining kislota va asoslar 

protolitik nazariyasi

1923­yilda Daniyada J.N.Brensted va Buyuk Britaniyada 

T.M.Louri  kislota  va  asoslarga  berilgan  ta’rifini  kengaytirdilar. 

Ularning ta’rifiga koʻra, kislotalar oʻzidan H

+ 

protonini bera oladigan 

moddalardir. Asoslar esa, H

+ 

protonini qabul qiluvchi moddalardir. 

Masalan, ammiak NH

3

, suv bilan reaksiyaga kirishganda H

+

ni qabul 

qilib asos kabi ta’sir qiladi. Azot atomi suvdagi kislorodga nisbatan 

H

+

ga moyilligi kuchliroq boʻlgani uchun suv H

+ 

berib, kislota kabi 

ta’sir qiladi. Suv kislota xossasini namoyon qiladi:

Suvda  deyarli  erkin  vodorod  H

+ 

ionlari  boʻlmaydi.  Ammiak­

ning suvning polyar molekulasiga moyilligi shunchalar kuchliki, H

+ 

suv molekulasi bilan birikib, H

3

O

+ 

gidroksoniyionini hosil qiladi: 

---

Tibbiy kimyo / 1  

209

Xlorid kislota suvda eriganda suv H

+ 

ioni bilan birikib Brensted 

–Louri nazariyasiga binoan asos xossasini namoyon qiladi. 

9.1­jadvalda kislota va asoslarning xossalari solishtirilgan.

9.1-jadval