Tibbiy kimyo 1 qism 22 09 2019. indd

3.2. Radioaktiv izotoplarni hosil qilish

Bugungi kunda koʻpchilik radioizotoplar kichik miqdorda ra­

dioaktiv  boʻlmagan  izotoplardan  hosil  qilinadi.  Bu  jarayon  trans­

mutatsiya deyiladi. Unda barqaror yadro juda faol elementar zarra­

chalar (alfa zarracha, protonlar, neytronlar, kichik yadrolar) bilan 

bombardimon  qilinadi.  Shu  zarrachalardan  biri  yutilib,  barqaror 

izotop radioaktiv izotopga aylanadi, va odatda, yana bir radioaktiv 

zarracha ajraladi.

Tartib raqami 92 dan yuqori boʻlgan elementlarning barchasi 

elementar  zarrachalar  bilan  bombardimon  qilinib  olinishi  mum­

kin. Koʻpchiligi juda kam miqdorda olinib, qisqa vaqt yashaydi va 

---

Tibbiy kimyo / 1  

73

ularning xossalarini oʻrganish qiyin. Masalan, kaliforniy­249 azot­

15 bilan bombardimon qilinsa, radioaktiv element dubniy­260 va 

toʻrtta neytron hosil boʻladi.

Texnetsiy­99m radiatsion tibbiyotda ba’zi bir diagnostik mu­

olajalar  oʻtkazilganda,  masalan,  bosh  miya  oʻsmasini,  jigar  yoki 

qorataloq kassalliklarini aniqlashda ishlatiladi. Texnetsiy­99m izo­

topini olishda, yadro reaktorida avval molibden­98 neytron bilan 

bombardimon qilinib, molibden­99ga, soʻngra u texnetsiy izotopiga 

oʻtkaziladi:

Koʻpchilik  radiologiya  laboratoriyalari  molibden­99ni  texnet­

siy­99m radioizotopiga oʻtkazadigan kichik generatorlarga egadir: 

Texnetsiy­99m  radioizotopi  oʻz  navbatida  gamma  nurlarni 

ajratib parchalanadi. Gamma nurlari diagnostika ishlari uchun qu­

lay hisoblanadi, chunki ular tana orqali tanib oluvchi moslamalarga 

oʻtadi: 

3.1­jadvalda yadro reaksiyalarida ishlatadigan nurlanish turlari 

keltirilgan: 

---

1-kurs talabalari uchun darslik

74

3.1-jadval