Тиббий биология ва генетика Тиббиёт олийгохи талабалари учун дарслик

Ҳаётий цикли. Одатда паразитлар одамга тери ва шилимшиқ қатламларнинг ҳар хил ёриқлари, жароҳатлар орқали фаол йўл билан ўтади. Триатом кандалалари одамга асосан кечаси ухлаб ётганида ҳужум қилиб, лаблардан. кўз ва буруннинг шилимшиқ қатламларидан қон сўриб озикланади.
Овқатланган жойига кўпинча трипоносомалар билан ифлосланган ахлатини чиқазади ва шикастланган тери орқали трипанасомалар жуда осонлик билан одамга ўтадн. Улар тери ва шилимшиқ пардаларнинг ҳужайраларида бир-икки ҳафта яшаб, кўпая бошлайди.Сўнг паразитлик қилаётган ҳужайралардан чиқиб, қон томирларга ўтади ва бутун организмга тарқалади. Мана шу даврда одамнинг тана ҳарорати кўтарилади, паразитлар юрак, нерв, хазм системаси ва ретукуло-эндотелиал органларнинг ҳужайраларига ўтиб, у ерда яшаб қолади. Касалликнинг белгиларига тана ҳароратининг кўтарилиши, жигар ва талоқиинг катталашиши, ичак фаолиятининг бузилиши каби белгилар киради. Кейинчалик уларга менинго-энцефалит ва миокардит қўшилиши мумкин. Беш ёшгача бўлган болаларда Шагас касаллиги жуда оғир ўтиб, ўлимга ҳам олиб келиши мумкин. Айрим маълумотлар бўйича 14 % гача беморлар ушбу касалликдан ўлади. Касаллик онадан болага она сути, қон қуйиш орқали юқади (туғма ҳам бўлиши мумкин).

Расм TrypanosamacruziШагс касаллигини тарқатувчиси Triatomainfestans.

Шагас касаллиги кўпинча қишлоқларда кўп тарқалгандир. Айниқса санитария-гигиена қоидаларига риоя қилмаган хонадонларда чанг, ифлос жойларда триатом кандалаларнинг личинкалари кўринмасдан бемалол ривожланади.

Касалликни ҳар хил кемирувчилар, йиртқич ҳайвонлар, маймунлар тарқатади. Ахоли яшайдиган жойларда эса ит ва мушуклар касаллик тарқатувчи ҳисобланади. Бундан ташқари паразитлар одамдан-одамга ўтиб юриши ҳам мумкин. Қўлланадиган дори-дармонлар яхши фойда бермайди.
Ташхис қуйиш. Трипаносомаларга ташхис қуйиш учун қон, орқа мия суюқлиги, лимфа безларидан препарат тайёрланади ва Романовский-Гимза усулида бўялиб, микроскоп остида кўрилади ва паразитларнинг хивчинли шакли аниқланади. Шундай қилиб; Tripanosomacrusi – трипаносома, Шагас касаллиги қўзғатувчиси. Уч атом қандалалар, ёввоий ва уй ҳайвонлари ҳамда одамда паразитлик қилади.Табиатдаги манбаси: зирхлилар, опоссум, чумолихўр, ташувчиси триатом қандалалар.-Triatomainfestana. Диагностикаси: қондан суртма таёрланади, биосинов, иммунодиагностика.