Тиббий биология ва генетика Тиббиёт олийгохи талабалари учун дарслик

ОНТОГЕНЕЗНИНГ ДАВРЛАРИ
Онтогенез жараёниикки даврга бўлинади:

1. 
   Пренатал (туғилишданолдин )
   
2. 
   Постнатал (туғилишданкейин)
   

Пренатал давр ўз навбатидаиккигабўлинади:

1. 
   Проэмбрионал (прогенез) жинсий ҳужайралар ва уларнинг ривожланиши (гаметогенез)ни давр;
   
2. 
   Эмбрионал—жинсий ҳужайралар уруғланиб зигота ҳосил бўлишидан бошлаб то янги авлоднинг пайдо бўлиш даври.
   

Одамларда онтогенезнинг пренатал (туғилгунга), перинатал (ҳомила ривожланишининг 28 ҳафтасидан туғилгандан кейинги 7-кунигача), неонатал (туғилгандан кейинги 28- кунгача ) ва постнатал даврлари тафовут қилинади.
Шу билан бирга, репродукцияда (насл қолдиришда)қатнашиш даражасига қараб онтогенезнинг қуйидаги даврлари мавжуд:

1. 
   Репродукциядан олдинги давр- бу давр дефинитив фенотип ривожланиши даври ҳам дейилади ва ўз ичига эмбрионал ривожланиш ва ювенил онтогенезни олади.
   
2. 
   Репродуктиветукликдаври
   
3. 
   Пострепродуктив - бу давр менопаузадан бошланиб, репродуктив хусусият сусайиб бориши билан боради.
   

Проэмбрионал ривожланиш
Бу даврда гаметогенез(жинсий ҳужайраларнинг етилиши) жараёни кузатилади. Гаметогенез жараёнида бирламчи жинсий ҳужайралардан жинсий ҳужайралар – гаметалар ҳосил бўлади, ва онтогнезнинг ҳар хил босқичларини бошқарувчи қуйидаги жараёнлар юзага келади:

1. 
   Генлар амплификацияси—ДНКнинг миқдор жиҳатдан ошиши;
   
2. 
   р-РНК генлари нусхасининг сон жиҳатидан ошиши;
   
3. 
   Цитоплазмада озуқа моддалар тўпланиши ва бу моддаларнинг ҳар хил тақсимланиши;
   
4. 
   Цитоплазманинг дифференцияланиши (фарқланиши)бундан ташқари цитоплазмада ооплазматик сегрегация – моддаларнинг цитоплазмада танлаб тарқалиши юзага келади, тухум ҳужайра вегетатив ва анимал қутбларга эга бўлади.
   

2. 
   Гаметогенез