Тиббиёт олий билимгохлари учун укув адабиёт в. М мажидов юкумли


Дифференқиал диагностикаси



Download 3,72 Mb.
Pdf ko'rish
bet109/257
Sana02.03.2022
Hajmi3,72 Mb.
#477270
1   ...   105   106   107   108   109   110   111   112   ...   257
Bog'liq
Мажидов В.М. Юкумли касалликлар.doc

Дифференқиал диагностикаси. 
Бруқеллёзнинг клиник манза-
раси якдол булганда касалликни аниқлаш қийин эмас. Бруқеллёзнинг 
эндемик учоқларида яшовчи ва уз касбига кура доим ҳайвон-ларга 
ЯҚИН юрувчи кишиларда бу касалликнинг характерли симп-томлари 
пайдо булганда бруқеллёзни аниқлаш осон.
Бруқеллёзнинг клиникасини баён қилинганда, асосан ретику-
232
I


ло-эндотелий системаси, ҳаракат ва таянч аппарати, нерв система-си 
ва таносил органларида патоморфологик узгаришлар юз бери-ши бу 
касалликка характерли эканлигини таъкидлаб утдиқ Шу-нингдек 
узоқ давом этадиган (бир неча ойга чузиладиган) иситма бруқеллёзга 
характерли эканлиги курсатилди. Ниҳоят, периферик қонда типик 
узгаришлар (лейкопения, нейтропения, лимфоцитоз, анэозинофилия) 
содир булиши айтиб утилди.
Бруқеллёзни аниқлашда врач ҳамма вақт шу моментларни на-
зарда тутмоги, бинобарин беморни текширганда шу система ва 
органлар ҳолатини чуқурроқ урганмори лозим.
Бруқеллёзга характерли клиник симптомлар ҳамма вақт тула-
тукис булавермаслиги, уларнинг туррун эмаслиги ва тез-тез узгариб 
туриши ва ниҳоят, бруқеллёзда учрайдиган симптомлар-нинг 
баъзиларини безгақ корин тифи, туберкулёз, сепсис, ревматизм каби 
бошқа касалликларда ҳам учраши бруқеллёзни аниқлашда анча 
ҚИЙИНЧИЛИК турдиради.
Бруқеллёзнинг енгил утадиган формаларида касаллик сймптом-
лари яққол куринмаган булиб, диагностика янада мураккаблаша-ди. 
Касалликнинг бундай енгил формаларига купинча бошқа диаг-
нозлар қуйилади, натижада бемор уз вақтида даволанмайди.
Бруқеллёзни аниқлашда хатоликлар асосан икки хил булади. 
Бруқеллёзнинг клиник манзараси билан таниш булмаган врачлар 
купинча беморда бруқеллёз инфекцияси борлигини аниқлай олмай, 
аксари «безгак», «туберкулёз», «хрониосепсис», «ревматизм» каби 
диагнозларни қуядилар. Баъзан эса врачлар бирор рамкага 
СИР
-дириш 
ва тушуниш қийин булган турли-туман мураккаб симптомлар 
борлигини аниқлаганда, куп уйлаб утирмай бруқеллёз диаг-нозини 
қуяверадилар. Баъзан врачлар ҳайвонларга ёки улардан олинадиган 
маҳсулотга яқин юрмаган беморларда бруқеллёз мут-лақо булмайди, 
деб хато уйлайдилар. Улар бруқеллёз инфекцияси воситали контакт 
йули билан, шунингдек бруқеллёзли ҳайвон-нинг сути, сутли 
маҳсулотларни хомлигича истеъмол қилиш нати-жасида ҳам юқиши 
мумкин эканини хаёлига келтирмайдилар.
Баъзан бруқеллёзнинг эндемик учоқларида яшовчи кишиларда 
бирорта бошқа касаллик бошланганда касаллик симптомлари бру-
қеллёзга ҳеч ухшамаса ҳам, эпидфакторга ортиқча эътибор бе-риб, 
бруқеллёз диагнозини қуядилар. Улар бруқеллёз диагнози учун, 
биринчи навбатда, касалликнинг клиник симптомларини чуқур 
анализ қилиш кераклигини ва эпидфактор фақат ёрдамчи момент 
эканини эсдан чиқарадилар.
Бруқеллёзни аниқлашда анамнез, инфекциянинг тараққий қи-лиш 
динамикаси жуда катта ёрдам беради. Агар врач бруқеллёз 
патогенезининг асосий қонуниятларини беморда курилган касаллик 
симптомларига боглаб фикр юргизса, диагноз қуйиш анча 
осонлашади.
Бруқеллёзнинг ҳар хил клинид формаларини турли касаллик-лар 
деб уйлаб янглишадилар- Жумладан, касалликнинг уткир
233


септик формасини купинча безгақ қорин тифи бнлан аралаштир-
садар, унинг сурункали формасини (полиартрит симптомлари бул-
ганларда) одатда ревматизм деб уйлаб хато қиладилар.
Иситма, терлаш, қалтираш, жигар ва талоқнинг катталашувн каби 
муҳим симптомларни безгакка ҳам характерли эканини на-зарда 
тутсақ иккала касаллик уртасидаги диагностик хатолар-нинг сабаби 
тушунарли булади.
Дифференқиал диагностика учун даставвал безгак хуружлари-
нинг қиклик равишда қайталанишини ва бруқеллёзли бемор 
ўарсфатининг кутарилиши ва пасайишида бундай қонуният йук/ш-
гини ггазарда тутмоқ лозим. Маълумки, безгакнинг уч кунлик фор-
масида хуруж кун оралаб, турт кунлик формасида икки кун ора-лаб 
қайталанади. Безгак хуружларининг қиклик равишда давом этиши 
безгак плазмодийларининг турига, шизогония қиклининг қанча 
давом этишига богликўдир. Бруқеллёзнинг патогенезидан маълумки, 
бруқеллалар ретикуло-эндотелий органларидан тартиб-сиз равишда 
қонга тушиб турадилар, бинобарин, бемор ҳарорати-нинг 
кутилмаган вақтда кутарилиши ва пасайиши мумкин.
Бруқеллёзли беморнинг умумий аҳволи ҳароратнинг юқори 
булишига қарамай огир булмаслиги, безгак хуружи вақтида эса 
кучли интоксикақия симптомларининг булиши, яъни бемор аҳво-
лининг огир булиши дифференқиал диагностика учун жуда муҳим-
дир-
Бруқеллёзнинг уткир-септик формасини безгакдан ажратиш учун 
тери ва куз оқининг сал саррайиши (бу эритроқитларнннг 
емирилишига боглиқ), беморнинг лабига учуқ тошиши, катталаш-ган 
талоқнинг қаттиқ консистенқияли булиши безгакка характерли 
эканини, жар ости, қуЛтиқ ва чов лимфа безларининг катталашувн 
бруқеллёзга характерли эканинихам назарда тугм«қ керақ 
Эпидемиологик анамнез (бруқеллёзли* ҳайвонлар ёки улардан 
олинган махўсулотларга яқин юриш, шунингдек беморнинг безгак-
ли жойларда булганлиги ҳақидаги маълумотлар) бруқеллёзни 
безгакдан ажратишда жуда муҳим роль уйнайди- Клиник симп-
томларга асосланиб дифференқиал диагностика масаласини ҳал 
қилиш мумкин булмаганда, яъни беморда бруқеллёзнинг уткир-
септик формасими ёки безгакми эканини аниклаб булмаган тақ-
дирда, безгакка қарши дорилар берилади. У
ЗОРИ 
билан 4—5 кун 
утгач ўарорат тушмаса, беморда безгак йуқ, балки бруқеллёз бор деб 
ҳисобланади. Безгак булган бемор даволанг1нда 3—4 кун утгач 
касаллик хуружлари ҳамиша тухтайди.
Ниҳоят бруқеллёз ва безгак дифференқиал диагностикаси бе- 
морни лаборатория усуллари билан текшириб ўал этилади. 
Беморнинг периферик -қонидан ҳамма вакт (баъзан бир неча 

марта текширилгач), безгак плазмодийси топилади. Бруқеллёз- 
да эса Райт, Хеддльсон, Бюрнэ ва комплемент бириктириш реак- 
қиялари мусбат натижа беради.
- /
тле Бруқеллёзнинг уткир-септик формаси септик-метастатик ,. фор-
234


мага ўтганда, яъни беморда бирорта махўаллий узгариш (метастаз) 
пайдо булганда безгак билан бруқеллёзни бир-биридан ажратиш 
анча осонлашади. Чунки маълум вақт давом этган иситма даври-дан 
сунг бирорта метастаз (масалан, артрит, радикулит, орхит ва 
бошқалар) пайдо булиши безгакка эмас, балки бруқеллёзга жуда 
характерлидир. Аксари врачлар бирорта метастаз пайдо булган-дан 
сунггина бруқеллёзни хаёлга келтирадилар, чунки купчилик врачлар 
бруқеллёзда ҳамма вақт полиартрит ёки радикулит бу-лади, деб хато 
уйлайдилар. Ваҳоланки, уткир-септик форма бир неча ойгача давом 
этиб, унда ҳеч қандай маўаллий узгаришлар бу\лмайди.
Қорин тифининг баъзи симптомлари (3—4 ҳафта давом эта-диган 
иситма, жигар ва талоқнинг катталашиши, айниқса касал-лик 
реқидиви руй берганда (иситманинг тулқинсимон куринишида 
булиши) бруқеллёзнинг уткир-септик формасига ухшаш булади. 
Терлаш ва қалтираш, бемор аҳволининг огир булмаслиги бруқел-
лёзга, иситманинг қиклик давом этиши (ҳароратнинг аста-секин кў-
тарилиб, бир икки ҳафта юқори даражада тургач, аста-секин па-
сайиши), бемор психикасининг узгариши (а1а1и& 1урЬози$), тил-
нинг типик караш бойлаши, пульснинг ҳароратга нисбатан кейин-да 
қолиши, қориннинг купчиши ва ниҳоят, купинча касалликнинг 8—9 
куни қоринда типик розеолоз тошма пайдо булиши қорин тифига 
характерли экани назарда тутилса, бруқеллёзни қорин тифидан 
бемалол ажратиш мумкин. Шуни ҳам айтиш.керакки, баъзан 
бруқеллёзда ҳам тошма тошади, бироқ у қорин тифидаги розеолага 
ҳеч ухшамайди; у фақат қорин терисид;! эмас, балки бошка 
жойларда ҳам кўриниши мумкин: шунингдек бруқеллёзда ги тошма 
тошишида аниқ муддат булмайди. Дифференқиал диагностикаў 
қорин тифида қулланиладиган эгри гемаггютинация реакцияси, 
бруқеллёзда қулланиладиган Райт, Хеддльсон, Бюрнэ ва комплемент 
бириктириТш реакцияларидан тагақари, бемор қо-нидан корин тифи 
микробининг культурасинп (гемокультура) олиш усули катта ёрдам 
беради-
Бруқеллёзнинг уткир-септик формаси бошқа зтиологияли сеп-
сисларга ҳам ўхшаб кетади- Масалан, иситма, қалтираш, терлаш, 
жигар ва талоқнинг катталашиши бруқеллёзда ҳам, бошқа сепсис-да 
ҳам бу\лади. Бруқеллёзни сепсисдан ажратмоқ учун аввало сепсис 
билан огриган беморни яхшилаб текшириш натижасида биринчи 
септик учоқларни топиш катта ёрдам беради. Купинча 
ОРИЗ 
бушлиридаги турли хроник яллигланиш жараёнлари (масалан, 
сурункали тонзиллит, сурункали отит, аёллар жинсий органларида-
ги яллигланиш) сепсис бошланишига сабаб булади. Бруқеллёзда эса 
ретикуло-эндотелий органлари биринчи септик учоқ булиб 
ҳисобланади.
Сепсисда купинча беморнинг умумий аҳволи огир булиб, баъзан 
марказий нерв системасининг органик касаллигига гғид симп-томлар 
курилади. Периферии кон текширилганда сепсисда лейко-
235 


қитоз, нейтрофилёз, лейкоқитар формуланинг анчагина чапга сил-
жиганлиги аниқланади; бруқеллёзга эса лейкопения, нейтропения ва 
нисбий лимфоцитоз характерлидир. Сепсисда беморни пениқиллин 
билан даволаш яхши натижа берган ҳолда, бу антибиотик 
бруқеллёзга ҳеч қандай таъсир қилмайди. Бруқеллезда Райт, 
Хеддльсон, Бюрнэ ва комплемент бириктириш реакциялари мус-бат 
натижа беради; сепсисда эса бемор қонидан касалликка сабаб булган 
микроб (купинча стрептококк) культурасини олишга му-ваффақ 
булинади.
Упка туберкулёзининг дастлабки даврлардаги симптомлари 
(тулқинсимон иситма, терлаш ва ҳоказо) бруқеллёзга ухшаб кет-
ганлиги сабабли, баъзан врачлар бруқеллёз урнига туберкулёз ёки 
аксинча, туберкулёз урнига бруқеллёз диагнозини қуядилар.
Айниқса бемор упкасини рентген нурлари билан текширганда 
етарли узгаришлар топилмаганда ва баъзан бруқеллёзга хос спе-
қифик бронхопневмония пайдо булганда шундай хрдиса курилади. 
Бруқеллёзга хос пневмония узоқ давом этадиган касалликдир.
Беморнинг иштаўадан қолиши, кундан-кунга озиб бориши, на-фас 
олишнинг тезлашиши, балгамдан Кох таёқчасининг топилиши 
туберкулёздан дарак берса, Райт, Хеддльсон, Бюрнэ ва комплемент 
бириктириш реакцияларининг мусбат натижа бериши бемор-да 
бруқеллёз борлигини курсатади. Беморда упка туберкулёзи гу-мон 
қилинганда рентгеноскопия билангина кифояланмасдан, ал-батта, 
уни рентгенография усули билан текширмоқ лозим, чунки баъзан 
рентгеноскопияда аниқланмаган узгаришлар рентгенограм-мада 
ЯҚҚОЛ куринади.
Бруқеллёзнинг уткир-септик формаси, қорин тифи, сепсис, упка 
туберкулёзидан ташқари бир қанча касалликларга (қайталовчи тиф, 
туляремия, 
лептоспироз, 
лимфогранулематоз 
ва 
бошқалар) 
ўхшайдики, бруқеллёзни ана шу касалликлардан ажратиш керак-
Юқорида айтилган касалликларнинг патогномоник симптомларини 
бруқеллёзнинг характерли симптомлари билан солиштириб, му-
ҳокама юргизилса, бруқеллёз диагностикасига эпидемиологик 
анамнезнинг катта аҳамияти борлиги назарда тутилса ва лаборатория 
усулларидан фойдаланилса, дифференқиал диагностика ма-саласи 
осонгина ҳал этилади.
Бруқеллёзнинг сурункали—метастатик ф#рмаларини купинча 
ревматизм деб уйлаб янглишадилар- Айниқса бу диагностик хато-лар 
бруқеллёзнинг бирламчи хроник формасида купроқ учрайди. Чунки 
бруқеллёзнинг хроник-метастатик формаларида купинча бугимлар 
худди ревматизмдагига ўхшаш огринди. Бруқеллёзни ревматизмдан 
ажратмоқ учун, ревматизмда купроқ майда бугим-ларнинг 
касалланишини, бруқеллезда эса метастазлар аксари йирик 
бугимларда пайдо булишини назарда тутмоқ керақ Шу-нингдеқ 
бруқеллёзга типик булган гепатолиенал синдромнинг ревматизмда 
буОшаслиги, юрак клапанларининг зарарланиши ревма-тизмга 
характерли экани ва бундай узгаришнинг бруқеллезда
236


жуда кам учраши дифференқиал диагностика учун жуда муҳим-дир.
Ревматизмда лейкоқитоз ва нейтрофилёз булса, бруқеллезга 
лейкопения ва нейтропения характерлидир. Ревматизм билан 
ОР
-
риган беморга салиқилат препаратлар берилганда, одатда, бурим-
лардаги орриқлар йуқолади; бу дорилар бруқеллёзда ҳеч қандай 
фойда бермайди.
Бруқеллёзнинг септик-метастатик ва иккиламчи-хроник фор-
маларини ревматизмдан ажратишда анамнез катта ёрдам беради. 
Бруқеллёзда аввал маълум бир вақт давомида уткир-септик давр 
булиб, сунгра турли махўаллий узгаришлар, жумладан полиартрит 
пайдо булади. Ревматизм эса бир вақтда температуранинг кута-
рилиши ва буримларда огриқ пайдо булиши билан бошланади. 
Бундан ташқари, ревматизмда асосан бугимларнинг, бруқеллёзда эса 
буримлардан бошқа органларнинг (масалан периферик нерв 
системаси, жинсий органлар) ҳам зарарланиши дифференқиал 
диагностика учун жуда муҳимдир. Масалан, беморда бир вақтда 
полиартрит ва орхит ё эса полиартрит ва радикулит ёки ишиас булса, 
албатта, бруқеллёз ҳақида уйламоқ керақ
Бу клиник симптомлардан таищари, эпидемиологик анамнезга 
алохдқа эътибор бериш керақ •
Ниҳоят, бруқеллезга специфик булган Райт, Хеддльсон, Бюрнэ ва 
Комплемент бириктириш реакциялари ревматизмда ҳамма вақт 
манфий натижа беради.
Бугимларнинг зарарланишига туберкулёз инфекцияси ҳам са-баб 
булиши мумкин- Туберкулёз артрити одатда битта буримда булиб 
(моноаргрит) аксари патологик жараён некротик узгариш-ларга сабаб 
булади: жараён бурим анкилозигача етиб бориши мумкин. 
Бруқеллёзда купинча полиартрит аломатлари булиб, одатда касаллик 
тузалгач, ҳеч қандай асорат қолмайди, камдан-кам беморлардагина 
буримлар ҳаракатида қнйинчилик сезилиши мумкин-
Шуни ҳам эсда сақламоқ керакки, бурим туберкулёзи хдмма вақт 
иккиламчи жараён сифатида пайдо булиб, туберкулезнинг бирламчи 
учоги бошқа жойда, купинча упкада ёки бронх безлари-да булади. 
Демақ 
беморни 
рентгенологик 
усул 
билан 
текширган-да 
иифекқиянинг бирламчи учори топилади. Н'иҳоят, бруқеллезга 
характерли эпидфактор, бурим туберкулёзида Манту реакцияси-нинг 
мусбат натижа бериши, бруқеллёз полиартритида эса Райт, 
Хеддльсон, Бюрнэ, комплемент бириктириш реакцияларининг мус-
бат натижа бериши дифференқиал диагностика масаласини ҳал 
қилади. Беморда полиартритдан ташк«ри гепатолиенал синдром ва 
бошқа метастазлар булганда бурим туберкулёзини истисно қи-лиш ва 
бруқеллёз диагнозини қуйиш анча осонлашади.
Беморнинг периферик нерв системаси зарарланганда (радикулит, 
ишиас, плексит, полиневрит ва бошқалар) юқоридаги принқип билан 
муҳокама юргизиб бруқеллёзни турли нерв касаллик-

Download 3,72 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   105   106   107   108   109   110   111   112   ...   257




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish