Thesis · April 2020 doi: 10. 13140/RG

 ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
453 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
Klaster metodi umuman bir tushunchaga oid turli tushunchalarni birlashtirib tasavvur hosil 
qilish imkonini beradi. Masalan, o‘quvchilarga muayyan tushunchani berib, uning sifatlovchilarini 
aniqlash topshirilishi mumkin. «O‘zbekiston qanday davlat?» so‘rog‘i «mustaqil», «boy», 
«xuquqiy», «buyuk», «ilg‘or», «etakchi», «demokratik», «obod» kabi sifatlarni birlashtiradi. Bu 
so‘zlar, shuningdek, tuzilishiga ko‘ra ham guruxlashtirilishi mumkin. Yoki o‘quvchilarga tanish 
bo‘lgan asar, teatr, kino, multfilm qahramonlarini sifatlash topshiriladi. Masalan: «Zumrad va 
Qimmat» ertagi qahramoni Zumradga shunday ta’riflar berish mumkin; «jabridiyda», «bardoshli», 
«chidamli», «kuchli», «ishonuvchan», «mehribon», «go‘zal», «g‘amxo‘r». Bu ta’riflarning 
nechog‘li asosli yoki asossiz ekanligi dars jarayonida baxs munozara vositasida aniqlanadi.Biror 
so‘zning har bir tovushi uchun alohida so‘z topish taklif qilinadi. Masalan, «odob», «oy», «do‘st», 
«oyna», «bosh» kabi.O‘qituvchining topshirig‘i bo‘yicha bir o‘quvchi yig‘ma polotnoga boshqa 
bolalar esa stolning chap tomoniga olma rasmini, o‘ng tomoniga pomidor yoki meva-
sabzavotlarining rasmini qo‘yadidar. Ular shu narsalarga daxldor sifatlarni daktil harflar yordamida 
og‘zaki talaffuz qiladilar. Masalan, «olma» - «shirin», «nordon», «cho‘zinchoq», «qizil», «sariq»,
«dumaloq». Pomidor - «nordon», «qizil», «dumaloq», «cho‘zinchoq».So‘ngra meva-
sabzavotlarning belgi-xususiyatlarini solishtirib o‘xshash va farqli jihatlarini topadilar.O‘qituvchi: 
«Tun» - deganda, o‘kuvchilar ko‘zlarini yumadilar.«Kun» - deganda, ko‘zlarni ochib, javob 
beradilar. Ma’lum bir narsaning belgisini, xossasini aniqlash vazifasini beradi. Masalan, 
«Xushbo‘y gul», «ok gul», «chiroyli gul», «qizil gul», «sun’iy gul» va hokazo. O‘qituvchi polotno 
yoniga uchta hayvon tasviri tushirilgan rasmlarni (masalan, quyon, tulki, bo‘ri) qo‘yadi. Rasmlar 
yoniga ma’lum raqamlarni joylashtiradi (quyonning yoniga «4» tulkining yoniga «5» bo‘rining 
yoniga «6» raqami) qo‘yiladi. Shu raqamlarda ko‘rsatilgan songa muvofiq hayvonning hususiyatini 
sanab berish kerak. Masalan, quyon - oppoq, epchil, chaqqon, qo‘rqoq.O‘qituvchi ikkita-uchta 
rasmlarni (olma, daraxt, qiz) tomondan ko‘rsatib, shulardan birini tanlashni tavsiya etadi. 
O‘quvchilar rasmlardan birini tanlashgach, o‘qituvchi ular haqida qisqacha ma’lumot beradi. 
Bolalar narsaning belgisiga ko‘ra savol berishadi va uning nima ekanligini topadilar. Masalan, 
«Kattmi», «Shirinmi?», «Dumaloqmi?», «Qizilmi?», «Yeyiladimi?” «Kiyiladimi?» va hokazo. 
O‘quvchi bu savollarga faqat «Ha» yoki «Yo‘q» deb javob beradi. 
O‘qituvchi bu ko‘rinishdagi o‘yin jarayonini tashkil etishda o‘z faoliyatini rejaga va 
qo‘yilgan maqsadga muvofiq olib borishi kerak. U mashg‘ulotga tayyorlanishi, jarayonida oldindan 
zarur didaktik materiallarni tayyorlashi, o‘yinni uyushtirishni nazorat qilishi, yakunlash, baholash
va rag‘batlantirish kabi barcha tadbirlarni belgilab olishi lozim. 
Foydanilgan adabiyotlar 
1.
Аvliyakulоv N.Х. Zаmоnаviy o’qitiSh tехnоlоgiyalаri. –T., 2001.
2.
Yo‘ldoshev J, Usmonov S. Pedagogik texnologiya asoslari. –T.: O‘qituvchi, 2004. . 
3.
Farberman B.L.Ilg‘or ped.texnologiyalar.-T.,1999. 
4.
Saydaxmedov N., Ochilov A. Yangi pedagogik texnologiya moxiyati va zamonaviy 
loyixasi.-T., 1999.