Thesis · April 2020 doi: 10. 13140/RG

 ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
131 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
qaratiladi: ot, atoqli ot, turdosh ot. Bundan keyingi tahlil darslarida e’tibor qaratiladigan masalalar 
soni oshib boraveradi, ya’ni ot, otning ma’no turlari (atoqli, turdosh, aniq, mavhum, yakka, 
jamlovchi otlar), otlarda son, negalik, kelishik kategoriyalari kabi. To`liqsiz tahlilni ma’lum bir 
kichik mavzuning o`zigagina bog`lab o`tkazishning didaktik nuqtai nazardan ahamiyati kam.Oldin 
o`tilgan, shu mavzuga aloqasi bor materiallarni ham tahlil talabiga kiritish kerak. Masalan, 
kelishiklar yuzasidan bo`ladigan tahlil darsida faqat kelishik qo`shimchalari va ularning ma’nosiga 
e’tibor berish shu mavzuni unga (kelishiklarga) aloqador oldingi soatlarda o`tilgan mavzulardan 
uzib qo`yadi. Otturkumi bo`yicha kelishik kategoriyasiga qadar o`tilgan manbalarni o`rganishni 
ham tahlil talabiga kiritish o`rinlidir. Bunga oldin kelishik qo`shimchalari va ularning ma’nosi, 
so`ng otning ma’no turlari hamda boshqa kategoriyalari tahlil etiladi. To`liqsiz tahlildan har bir 
amaliy mashg`ulot darsida foydalanib, vazifalar soni oshib borilaversa, o`quvchi-talabaning bilimi 
qat’iylashib, kengayib, mustahkamlanib boradi.
Dars turi sifatida lingvistik tahlil ma’lum didaktik va metodik talablarga javob berishi 
lozim. Lingvistik tahlil til haqidagi fanning har bir tarmog`i uchun tuzilgan muammo talabiga to`la 
mos bo`lishi kerak. Uning oldida ham til haqidagi fanlarni o`qitish oldiga qo`yiladigan metodologik 
va uslubiy talablar qo`yiladi. 
Lingvistik tahlil oldiga qo`yiladigan qat’iy talablar quyidagilar:
1. Ilmiylik qonuniyati. 
2. Ma’lum jadval asosida ish ko`rish qonuniyati. 
3. Bir tur tahlilni boshqa bir tur tahlil bilan almashtirib yubormaslik qonuniyati. 
4. Tahlilni doimiy o`tkazib borish qonuniyati.
Tahlilda ilmiylikka amal qilish qonuniyati juda muhim bo`lib, til hodisalariga jiddiym 
unosabatda bo`lishdan kelib chiqadi.Ilmiylik – til hodisalarining tabiatini to`g`ri ko`rsatish, qanday 
mavjud bo`lsa, shunday ta’riflash demakdir.Har bir til hodisasiga aniq yondashish, uning boshqa 
hodisalarga munosabatini, uzoq yoki yaqinligini; ayrim yoki umumiyligini ko`rsatish til dalillariga 
ongli munosabatda bo`lishni talab etadi.Til dalillarini tarixiylik nuqtai nazaridan yoritish ham 
ilmiylik talabidir. Ikkinchi qonuniyat belgilangan tahlil jadvali bo`yicha o`quvchi-talabaning 
mustaqil harakat qilishini talab qiladi.Xuddi shu qonuniyat orqali o`quvchi-talabaning nazariy 
bilimlarni qay darajada egallaganligi kuzatiladi.Ma’lum jadval asosida erkin tahlil eta bilish 
malakasini hosil 
qilish jiddiy ahamiyatga ega. Tahlil jadvali yaxshi o`ylangan, tarmoq, fan yoki ayrim 
bo`limlarning asosiy xususiyatlarini o`zida aks ettiruvchi, sodda, tushunarli bo`lmog`i kerak. Jadval 
qismlarini o`ta murakkablashtirib yuborish tahlilning ma’nosi va qonuniyatlarini tushunishni 
qiyinlashtiradi.
Har bir tahlil turning maqsadi va chegarasi qat’iy bo`lmog`i zarur. Bu o`quvchi-talabaga bir 
xil tahlil bilan boshqa xilini ham aralashtirmaslik ko`nikmalarini mustahkamlaydi. Lingvistik 
tahlilni doimiy o`tkazib borish qonuniyati ham zamonaviy pedagogikaning didaktik talablaridan 
kelib chiqadi.Doimiy o`tkazilmaydigan tahlil orqali til fanidan o`quvchi talabalarni chuqur bilimli 
qilib bo`lmaganidek, olingan bilimlarni ham yaxshi aniqlash 
mumkin emas. 
Adabiyotlar 
1. Mirziyoyev Sh. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz. 
Toshkent:O‘zbekiston, 2016.-14 b. 
2. Qosimova K. Ona tili o‘qitish metodikasi. T.: NOSIR, 2009,189 b. 

---