Thesis · April 2020 doi: 10. 13140/RG

 ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
305 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
Respublikasi 
“Ta’lim to`g`risida”gi qonunining 23-moddasiga binoan ruhiy va jismoniy 
rivojlanishida nuqsoni bo`lgan bolalar va o`smirlarga ularning ta’lim olishi, rivojlanishi 
sog`ligini muhofaza qilish uchun qulay shart-sharoit yaratish maqsadida maxsus ta’lim 
muassalari tashkil etilgan.
Shuningdek, Adliya vazirligi tomonidan 2015 yil 30 iyunda davlat 
ro`yxatidan o`tkazilgan O`zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi hamda Sog`liqni saqlash vazirliklari 
qo`shma qarori asosida 
“Jismoniy yoki psixik rivojlanishda nuqsoni bo`lgan hamda uzoq vaqt 
davolanishga muhtoj bolalarning uyda yakka tartibda ta’lim olishlarini tashkil etish tartibi 
to`g`risida”gi 
Nizom ishlab chiqilgan. Ushbu Nizom BMT ning “Inson huquqlari umumjahon 
deklaratsiyasi”, “Bola huquqlari va kafolatlari to`g`risida”gi konvensiyasi, “Nogiron huquqlari 
to`g`risida”gi Deklaratsiya, O`zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi hamda “Nogironlarni 
ijtimoiy himoya qilish to`g`risida”, “Ta’lim to`g`risida”, “Kadrlar tayyorlash Milliy Dasturi”, “Bola 
huquqlari va kafolatlari to`g`risida”gi qonunlar talablariga muvofiq tarzda tayyorlangan. 
Nizom jismiyati yoki ruhiyatida bir va undan ortiq kamchiligi bo`lgan bolalarni maxsus davlat 
ta’lim standartlari asosida o`qitish asosida ularni har taraflama rivojlantirishni ham nazarda tutgan
Hozirgi kunda respublikamizda yuqorida keltirilgan qonunlardagi talablarga muvofiq imkoniyati 
cheklangan bolalarga kasb-hunar o`rgatish, kasbiy mahoratini, iqtidor va iste’dodini ro`yobga 
chiqarishga, ularni ijtimoiy hayotga moslashtirish, o`z o`rnini topib, jamiyatning to`laqonli a’zosi 
bo`lishga gumanistik yondashuvni amalga oshirish yuzasidan ta’lim muassasalarida bir qator ishlar 
olib borilmoqda. Uyda yakka tartibda ta’lim olayotgan bolalarning ko`ngliga yo`l topa olish, ularni 
yolg`izlatib qo`ymaslik, hayotdan zavq olishga, ruhiyatini ko`tarish, o`ziga bo`lgan ishonchini 
mustahkamlash har bir uyda yakka tartibda ta’im oluvchi o`quvchilarga ta’lim berayotgan 
pedagogning oldidagi muhim vazifadir.
Inson qachon, qanday holatda yashshdan zavq oladi? 
-O`zini jamiyatga kerak ekanligini his etganida: 
-O`z imkoniyatlariga va kuchiga ishonganida; 
-Maqsad bilan yashasa va maqsadiga erishsa. 
Buning uchun, bolalarni shunga o`rgatish muhimdir. Har bir bola nimagadir qodir, har bir 
bolada o`ziga xos yashirin iqtidor mavjud. Pedagog ushbu iqtidorni yuzaga chiqarishi va uni 
ro`yobga chiqarishga ko`maklashmog`i lozim. Buning uchun avvalo quyidagi ishlar amalga 
oshirilishi lozim:
Bola bilan suhbatlashish orqali uning qiziqishlari haqida ma’lumot to`plash. 
Bolalarni xususiyatiga, nuqsoniga mos turli topshiriqlar berib ko`rish orqali iqtidorinini 
aniqlash 
Bolaning sog`ligini har taraflama hisobga olib sport, san’at, musiqa va turli hunarlar buyicha 
imkoniyatlarini sinab ko`rish
Aniqlangan iqtidoriga qarab bolani san’at, musiqa va hunarga yo`naltirish. 
Bolani har bir bajarayotgan ishini rag`batlantirib boorish natijachida o`zig abo`lgan 
ishonchini mustahkamlab boorish muhimdir. 
Aqliy rivojlanishda nuqsoni bo’lgan bolalarni ta’lim jarayonida kasb- hunarga yo’naltirishda, 
bolalarni mehnatsevarlik, vatanparvarlik ruhida tarbiyalash va o’qitishda, ijtimoiy moslashuvida, 
hayotda o’z o’rnini topib yashashida kelajak maktabini barpo etishda, maktab ma’muriyatini, 
o’qituvchi va tarbiyachilar bilan bir qatorda, ota-onani, jamoatchilikni o’rni beqiyosdir. Ota-ona 
farzndini nuqsonini o’ylab bolani, ko’ngliga qarab tarbiyada bo’sh ketsa bola xarakterida egoistlik, 
dangasalik, ishyoqmaslik, injiqlik kabi illatli fazilatlar yuzaga keladi. Ota-ona bolani uy ro’zg’or 
ishlarida mehnatga, qo’ni qo’shnilarga yordam, hashar, tomorqadagi mehnat, chorvachilikdagi 
mehnat, qishloq xo’jaligidagi mehnat, xullas ota-onaga barcha ishlarga qarashishga, yordam 
berishga o’rgatishi lozim. O’quvchilarni to’garak ishlariga kirishib ketishlari uchun mashg’ulot 
jarayonida ularni ruhini ko’taruvchi, qiziqishlarini orttiruvchi mehnat faoliyatida ularning 
qiziqishini orttiruvchi materiallardan kuproq foydalanish kerak. Har bir bolaning aqliy rivojlanishi 
mashgulotlarga tayyorgarligi charchash kabi xislatlarga e’tibor beriladi. Ba’zan o’quvchilar 2 ta 

---