The principle of continuity in environmental education of preschool children

Асосий материал тақдимоти
Узлуксизлик тамойили-таълимнинг турли 
босқичлари ўртасида сифат жиҳатдан ҳар хил, мактабгача ёшдан бошлаб қуйи 
синфлардан юқори синфдагилар билан тугайдиган алоқадир [2]. Бу тамойили таълим 
мазмуни, унинг шакллари, методлари, ўқув жараёнидаги фанларнинг ўзаро таъсири 
стратегияси ва тактикасига, ўқувчиларнинг шахсий ўсишларига тааллуқлидир. 
Амалиётда бу жараённинг узлуксизлигини ва уни амалга ошириш учун тегишли 
педагогик шарт-шароитлар мавжудлигини ҳисобга олган ҳолда болаларнинг 
экологик таълимини ривожлантириш бўйича илмий асосланган методик 

---

НамДУ илмий ахборотномаси - Научный вестник НамГУ 2020 йил 6-сон
372 
тавсияларининг мавжудлиги объектив зарурият мавжуд. Катта мактабгача ёшдаги 
болалар ва кичик мактаб болаларининг экологик таълимида узлуксизлик боланинг 
экологик маданиятини шакллантиришнинг ажралмас жараёни бўлиб, у табиат, 
жамият, ривожланиш ва табиий муҳитни сақлаб қолиш, ҳимоя қилиш, яхшилаш 
бўйича фаолиятни амалга ошириш қобилиятини аниқ ифодалайди. [3] Табиат билан 
инсон ўртасидаги уйғунликни таъминлашда экологик таълим-тарбиянинг роли 
ниҳоятда катта. Таълим тизимининг барча босқичларида амалга ошириладиган 
узлуксиз экологик таълим ва тарбия инсоннинг табиатига, қолаверса, ўзига нисбатан 
янги муносабатларнинг шаклланишини тақозо этади. Бу ўз навбатида баркамол 
инсоннинг шаклланишида пойдевор бўлиб хизмат қилиши мумкин. [4]. Агар 
экологик таълимнинг ҳар бир босқичи доирасида асосан бир даражадаги 
узлуксизлик (миқдорий ўзгаришлар) бўлса, бир босқич (поғона) дан кейингисига 
ўқувчиларнинг ривожланишидаги сифат ўзгаришлари билан боғлиқ нотекис, сакраш 
шаклидаги белгилар киради. Узлуксизлик тамойилини амалга ошириш ушбу 
педагогик тизим фаолиятининг ҳақиқий натижаларини унинг оралиқ ва якуний 
мақсадларига мослигини доимий диагностикалашсиз мумкин эмас. Якуний 
мақсадлар ҳар доим ҳам белгиланган ёки режалаштирилган мақсадларга маълум 
даражада мос келавермайди, лекин бу ҳолат амалиётчилар томонидан камдан-кам 
ҳисобга олинади. Бироқ мактаб ўқувчиларининг экологик тарбиясида узлуксизлик 
тамойилини амалга ошириш ишларининг ҳар қандай босқичида камчилик ва 
нуқсонлар экологик таълимнинг кейинги босқичларида тузатиш деярли мумкин 
бўлмаган ўзгармас педагогик йўқотишларга айланиши мумкин, чунки унинг 
узлуксизлиги бузилади [5] Ворисликни самарали амалга ошириш болаларни турли 
хил фаолият турларига (атроф-муҳит билан ўзаро алоқалар тизими) қўшишга ёрдам 
беради, бу ахлоқий, интеллектуал, эстетик, экологик маданиятнинг фаол 
компонентларини ривожлантиришга, боланинг атроф-муҳит билан алоқалар ва 
муносабатлар дунёсига аста-секин кириб боришига ёрдам беради, конкретлик, табиат 
билан мулоқот, экологик маданий хулқ-атвор нормаларини ҳурмат қилиш 
машқлари, мустақил ахлоқий танлов учун намуна. Узлуксизлик тамойилини 
самарали амалга ошириш болаларни турли хил фаолият турларига (атроф-муҳит 
билан ўзаро алоқалар тизими) қўшишга ёрдам беради, бу ахлоқий, интеллектуал, 
эстетик, экологик маданиятнинг фаол компонентларини ривожлантиришга, 
боланинг атроф-муҳит билан алоқалар ва муносабатлар дунёсига аста-секин кириб 
боришига ёрдам беради, конкретлик, табиат билан мулоқот, экологик маданий хулқ-
атвор нормаларини ҳурмат қилиш машқлари, мустақил ахлоқий танлов учун намуна. 
Катта мактабгача ва биринчи синф ўқувчилари учун энг муҳими: катталар-мустақил 
кузатиш ва кузатиш – таҳлил раҳбарлигида кузатиш; табиат билан мулоқотлар, 
ҳиссий тажрибани кенгайтириш – табиат билан мулоқот, ҳиссий таъсирчанлик ва 
эмпатия туйғусини ривожлантириш; экологик мазмунга эга ўйинлар; катталар 
томонидан ташкил этилган амалий тадбирлар-мустақиллик ва ижодкорлик 
элементлари билан амалий тадбирлар; оғзаки бўлмаган моделлар ёрдамида 
моделлаштириш; табиатдан олинган таассуротлар ёки табиатдаги одамларнинг 
фаолиятига асосланган самарали фаолият; билиш фаолияти ўқитувчи томонидан 

---