Texnologiyasi

Vazir 
F.G‘.  Nazirov
Suyuq  dori  turlari  texnologiyasi  uinumiy qoidalari
1.1. 
Dorixona  muassasalarida  tayyorlangan  suyuq  dori  turlarining 
sifati  amaldagi  Farmakopcya  maqolalari,  O'zbckiston  Respublikasi  Sog'- 
liqni  saqlash  vazirligining  buyruqlari  va  tcgishli  mc'yoriy  hujjatlar 
talabiga javob  bcrishi  kcrak.
I I I
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1.2.  Dorixona  muassasalarida  suyuq  dori  turlarini  tayyorlash, 
shuningdek  tozalangan  va  inyeksiya  uchun  ishlatiladigan  suvni  olish, 
saqlash,  ish joyiga yetkazib  berish  amaldagi  sanitariya tartibi va  qoidalari 
talablariga to‘liq rioya ctgan holda  bajarilishi  lozim.
1.3.  Dorixona  muassasalarida  quyidagi  dori  turlari  (qaysi  usulda 
qo'llanilmasin)  asseptik  sharoitda  tayyorlanadi.  Inyeksion  va  infuzion 
eritmalar;  bo‘shliqlarga  yuboriladigan  eritmalar;  chaqaloqlar  uchun 
tayyorlanadigan  suyuq  dori  vositalari;  antibiotik  va  antimikrob  modda- 
larni  saqlovchi,  shuningdek  ochiq  yara  va  terini  kuygan  qismiga  ishlati- 
ladigan  suyuqliklar;  ko‘z  tomchilari;  oftalmologik  va  to‘yintirilgan 
(konsentrlangan)  suyuqliklar.
1.4.  Farmatsevtik  korxonalarda  ishlab  chiqariladigan  suyuq  dori 
turlari  (menavazin,  yod,  brilliant  ko‘ki,  borat  kislotasining  spirtli 
eritmasi  va  boshqalar)  dorixonalar  tomonidan  shifokor  retsepti  asosida 
tarkibi  va  me'yoriy-texnik  hujjatlarda  mavjud  boiganda,  hajm  oshish 
kocffitsiyentlarni  hisobga olgan  holda tayyorlab  bcrilishi  mumkin.
1.5.  Standart  spirtli  suyuqliklar  tayyorlanganda  me'yoriy-texnik 
hujjatlarda  ko'rsatilgan  etil  spirtining  konsentratsiyasi  ishlatiladi.
Agarda  mc'yoriy-texnik  hujjatlarda  spirtli  eritmaning  bir  necha 
konscntratsiyasi  bo‘lib,  retseptda  spirtli  eritmaning  konsentratsiyasi 
ko‘rsatilmagan  bo‘lsa,  bemorga  eng  kam konscntratsiyali  critma  tayyorlab 
bcriladi,  ya’ni:
-   brilliant ko‘ki  I  %
-   yod  1  %
-   borat  kislotasi  1  %
-   salitsit kislotasi  1  %
-   levomitsetin 0,25  %
-   mentol  1  %
-   rezortsin  I  %
-   kamfora 2 %
-   mctilcn  ko‘ki  1  %
-   tannin  1  %
-   furatsillin  1:  1500
-   titral  1  %
-   vodorod peroksidi  1,5  %
1.6.  Dorixonada  tayyorlangan  suyuq  dori  turlarini  tayyorlash  jara- 
yonida,  tayyorlangandan  so‘ng  va  bemorga  berilishdan  oldingi  umumiy 
nazorati  amaldagi  mc'yoriy  hujjatlar asosida olib  boriladi.
112
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1.7  Retseptda  erituvchining  nomi  ko'rsatilmagan  bo'lsa,  u  holda  dori 
tozalangan  suvda tayyorlanadi.
«Suv»  deganda  (maxsus  ko'rsatmalar  bo'lmasa)  tozalangan  suv, 
«spirt»  deganda  -   etil  spirti;  «efir»  deganda  -   tibbiyotda  qo'llaniladigan 
efir;  «glitserin»  deganda  -   tarkibida  10-16  %  suv  saqlovchi,  zichligi 
1,223-3,233  g/sm1  glitscrin tushuniladi.
Agar  retsept  yoki  tegishli  me'yoriy  hujjatda  etil  spirtining  konsent- 
ratsiyasi  ko'rsatilmagan  bo‘lsa.  90 %  etil  spirti  tushuniladi.  Etil  spirti  foiz 
miqdorida  ko'rsatilgan  bo'lsa, uning hajm  foizlari, deb tushuniladi.
1.8.  Farmakopeya  maqolalarida  dorixona  sharoitida  suyuq  dori 
turlarini  va eritmalarini og‘irlik-hajm usulida tayyorlash  qabul qilingan.
Agar  eritma  konscntratsiyasi  foizlarda  ko‘rsati1gan  bo'lsa,  og'irlik- 
hajm  foizlari,  deb  tushuniladi.
Eritmalari  konscntratsiya  1:10,  1:20  va  hokazo,  deb  ko‘rsatilsa, 
birinchi  son  eritiladigan  dori  moddasining  og'irligi,  ikkinchi  son 
eritmaning  hajmi,  deb  hisoblanish  kerak.  Masalan,  1:10  nisbatda  eritma 
tayyorlash  uchun  1  gr  dori  moddasi  olinib,  uning  ustiga  10  ml  eritma 
hosil  bo‘lguncha,  1:20  nisbatda  eritma  tayyorlash  uchun  1  gr  dori 
moddasiga  20  ml  critma tayyor boiguncha erituvchi  quyiladi  va h.k.
1.9.  Suyuq  dori  turi  tarkibidagi  dori  moddasining  miqdori  shifokor 
retseptida quyidagi  usullarda yozilgan boiishi  mumkin.
A)  foizlarda ko‘rsatilgan  tartibda:
Rp: 
Solutionis Natrii  bromidi 2 
%   -
 200 ml;
Rp: 
Solutionis Camphorae oleosae 2 % -  50,0.
B)  Dori  vositasining ogirligi  yoki  hajmi  erituvchi moddaning  ogirligi 
yoki  hajmiga  boigan o‘zaro bogiiqligi  ko'rsatilgan tartibda:
Rp: 
Solutionis Natrii bromidi ex  4,0-200 ml; (seu  1:50-200 ml);
Rp: 
Solutionis Camphorae oleosae  1,0-50,0.
D)  Dori  vositasi  va  erituvchi  moddaning  miqdori  alohida  ko‘rsatilgan 
tartibda:
Rp: 
Natrii bromidi 4,0
Aquae puriiicatae 200 ml
Rp: 
Camphorae  1,0
Olei Helianthi -  50,0.
E)  Belgilangan  og‘irlik  yoki  hajmgacha  bo‘lgan  erituvchi  moddaning 
miqdori  ko'rsatilgan tartibda.
113
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Rp: 
Nalrii bromidi 4,0
A q u ae purificatae  ad   200  ml
Rp: 
C am phorae  1,0
O lei  Helianthi  ad  50,0.
Dori  vositalari  og‘ir1ik-hajm  usulda  tayyorlanganda,  ular  hamisha  bir 
xil hajmga cga bo'Iadi.
1.10.  Agar  suyuq  dori  vositasi 
02
  miqdorda  bo'lib  standart  tomchilari 
miqdorida  ko'rsatilsa,  u  holda cmpirik  tomchi 
0
‘lchagich  ishlatiladi.  (Ko‘z 
tomizg'ichi  ma'lum  suyuqlikka  mo'ljallab  kolibrlarga  bo'lib  chiqiladi). 
OMchagich  o'rnatilgan  shtanglasga  yorilib  yopishtirilib,  unda  1  ml  yoki 
1  g  suyuq  moddaning  necha  tomchi  ekanligi  va  uning  standart  tomchiga 
nisbati  yozib  qo'yiladi.
1.11.  Agar  retseptda  ko'rsatilgan  dori  moddasi  amaldagi  Farmakopeya 
maqolalari  bo'yicha  kristall  va  suvsizlantirilgan  holda  bo'lsa,  suyuq  dori 
turini tayyorlash uchun  kristall  modda ishlatiladi.
1.12.  Qovushqoq  suyuqliklar  (benzilbenzoat,  glitserin,  vanilin,  qayin 
qatroni, 
0
‘simlik  va  boshqa  moylar,  ixtiol,  polietilcloksid-400,  silikonlar 
va  boshqalar),  ochiq  havoda  tez  uchuvchan  suyuqliklar  (dimeksit, 
novshadil,  metilsalitsilat,  xloroform,  tibbiyot efiri,  efir moylari  va boshqa), 
shuningdek,  pcrgidrol  va  boshqa  zichligi  yuqori  boMgan  suyuqliklarni 
quruq  flakonga  og'irligi  bo'yicha  oMchab  qo‘yiladi  yoki  ularning  hajm 
zichligini  hisobga olgan  holda quyidagi  formulaga  asosan  hisoblanadi:
p
V -  suyuqlikning  hajmi;
M -  suyuqlikning massasi;
P  -  suyuqlikning  zichligi.
1.13.  Suyuq  dori  turlari  tayyorlashning  ogMrlik-hajm  usuli  maxsus 
oMchov  asboblari  komplekti  (burctkalar,  tomizgMchlar,  oMchov  kolbalari) 
dan  foydalanishga,  konsentrlangan  eritmalarni  oldindan  tayyorlab  olish 
va dorixona xodimlari  ishini  ilmiy  asosda  tashkil  qilishga asoslangan.
1.14.  Suyuq  dori  turi  tayyorlangandan  so'ng,  uning  hajmi  yoki 
og'irligi  shifokor  retscptida  ko‘rsatilgan  miqdordan  farqi  ruxsat  etilgan 
hajm oshish  koeffitsiycntidan ko‘p  boMmasligi  kerak.
114
www.ziyouz.com kutubxonasi

---